Zakres art. 49 § 1 k. r. o.
Zgodnie z omawianym artykułem nie można przez umowę majątkową małżeńską rozszerzyć wspólności na:
1) przedmioty majątkowe, które przypadną małżonkowi z tytułu dziedziczenia, zapisu lub darowizny,
2) prawa majątkowe, które wynikają ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom,
3) prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie,
4) wierzytelności z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia, o ile nie wchodzą one do wspólności ustawowej, jak również wierzytelności z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę,
5) niewymagalne jeszcze wierzytelności o wynagrodzenie za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej każdego z małżonków.
Na początek warto poświęcić uwagę podpunktowi pierwszemu omawianego artykułu. Dotyczy on przedmiotów majątkowych które przypadną małżonkowi z tytułu dziedziczenia, zapisu lub darowizny po zawarciu umowy o rozszerzeniu wspólności majątkowej. Takim rozwiązaniem ustawodawca umocnił pozycję spadkodawcy i darczyńcy, którzy przecież mogą nie wiedzieć o modyfikacjach ustroju majątkowego małżonków, a życzyliby sobie by dany przedmiot majątkowy lub prawo przynależało jedynie do danego małżonka. Warto podkreślić, dla usunięcia wątpliwości, że art. 49 § 1 pkt. 1 k. r. o. nie dotyczy przedmiotów majątkowych, które przypadły jednemu małżonkowi z tytułu darowizny, spadkobrania czy zapisu przed zawarciem umowy małżeńskiej o rozszerzeniu wspólności majątkowej gdyż stanowiły wtedy majątek osobisty jednego z małżonków. Warto zastanowić się nad kwestią, czy w ramach swobody umownego ukształtowania ustroju majątkowego zagwarantowanego przez art. 47 § 1 k. r. o. małżonkowi mogą rozszerzyć wspólność na wymienione przedmioty. Mając na względzie ochronę swobody testowania i rozporządzania majątkiem przez darczyńcę należałoby zgodzić się z poglądem, że wyżej wymienione osoby powinny mieć możliwość zastrzeżenia, że przedmioty majątkowe będące przedmiotem spadku lub darowizny nie wejdą w przyszłości do majątku wspólnego. W przypadku istnienia takiego zastrzeżenia należy stwierdzić, że umowa majątkowa małżeńska przeciwna temu jest niedopuszczalna. W sytuacji gdy darczyńca odwoła darowiznę z powodu rażącej niewdzięczności obdarowanego, a przedmiot darowizny wszedł do na skutek rozszerzenia do wspólnego majątku małżonków, do zwrotu zobowiązani są oboje.
Konieczność wyeliminowania praw majątkowych , które wynikają ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom z możliwości objęcia ich majątkową umową małżeńską podyktowane było potrzebą zniwelowania trudności praktycznych i jurydycznych powstających w momencie zbiegu wspólności majątkowej małżeńskiej z innymi rodzajami wspólności łącznej. Służy to także zapewnieniu ochrony praw wspólników, które doznawałyby nadmiernego ograniczenia w skutek istnienia takiego zbiegu.
Bezsporny jest fakt, że prawa niezbywalne mogą przysługiwać tylko jednej osobie i nie można na nie rozszerzyć wspólności ustawowej gdyż należą do majątku osobistego każdego z małżonków.
Podpunkt 4 i 5 art. 49 § 1 k. r. o. korespondują z art. 33 pkt. 6-7 k. r. o. Przepis ten nie dotyczy wszystkich wierzytelności wymienionych w art. 33 pkt. 6 k. r. o. a jedynie: o odszkodowanie za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia oraz z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę W tym przypadku przepisem objęte są zarówno wierzytelności wymagalne jak i niewymagalne. Jeżeli chodzi o podpunkt 5 art. 49 § 1 k. r. o. obejmuje on wierzytelności o wynagrodzenie za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej małżonka ale dotyczy jedynie wierzytelności jeszcze niewymagalnych.
Na zakończenie warto zauważyć, że a contrario wszystkie inne prawa majątkowe mogą być przedmiotem umowy rozszerzającej wspólność ustawową.
