Kiedy zastosowanie ma art. 787 k.p.c.
Artykuł 787 kodeksu postępowania cywilnego stanowi, że „ Tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim sąd nada klauzulę wykonalności także przeciwko jej małżonkowi z ograniczeniem jego odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością majątkową, jeżeli wierzyciel wykaże dokumentem urzędowym lub prywatnym, ze stwierdzona tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstała z czynności prawnej dokonanej za zgodą małżonka dłużnika” Omawiany artykuł kodeksu ułatwia wierzycielowi jednego z małżonków uzyskanie tytułu wykonawczego przeciwko małżonkowi dłużnika. Wierzyciel może skorzystać z kodeksowego ułatwienia jeżeli wykaże za pomocą dokumentu urzędowego lub prywatnego, że powstała wierzytelność powstała z czynności prawnej na którą małżonek dłużnika wyraził zgodę. Jeżeli chodzi o dokument urzędowy to wystarczy by spełniał on wymogi przewidziane w art. 244 k.p.c. Problem pojawia się w przypadku dokumentów prywatnych. Z art. 245 k.p.c. wynika, że dokument prywatny stanowi dowód, że osoba która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Niestety prawodawca nie precyzuje w art. 787 k.p.c. od kogo ma pochodzić owy dokument prywatny. Należy jednak zgodzić, się z poglądem że dokument ten powinien być podpisany przez małżonka, który wyraża zgodę na zaciągnięcie zobowiązania. Art. 787 k.p.c. ma zastosowanie dopóki istnieje wspólny majątek małżonków, czyli jest do czego kierować egzekucję. Kolejnym problemem w przypadku zastosowania art. 787 k.p.c. jest ustalenie czy dłużnik faktycznie pozostaje w związku małżeńskim. Omawiany artykuł nie wskazuje w jaki sposób ma być udowodniony ten fakt. Wymaganie od wierzyciela by udowodnił to przedstawiając akt małżeństwa lub odpisem skróconym aktu małżeństwa może poważnie utrudnić skorzystanie mu z art. 787 k.p.c. Zwłaszcza w sytuacji gdy dłużnik zawarł związek małżeński poza granicami kraju. W takiej sytuacji sady najczęściej pozostają przy wymogu przedstawienia dokumentów meldunkowych czy po prostu dowodów osobistych. Oczywiście małżonek dłużnika, jeżeli im faktycznie nie jest zawsze może w toku postępowania zaprzeczyć temu faktowi. Ważne by dłużnik był w związku małżeńskim w chwili wydawania tytułu egzekucyjnego oraz w chwili nadawania klauzuli wykonalności. Okoliczność, że dłużnik wcześniej pozostawał w związku małżeńskim, który ustał przed nadaniem tytułu egzekucyjnego jest bez znaczenia. Sytuacja przedstawia się nieco inaczej kiedy dłużnik pozostawał w związku małżeńskim w momencie wydania tytułu egzekucyjnego, który następnie ustał przed wydaniem klauzuli wykonalności. W takim wypadku wierzyciel może jedynie dochodzić od małżonka dłużnika świadczenia z ograniczeniem odpowiedzialności do wartości przypadającej mu udziału w majątku wspólnym i to też nie poprzez nadanie klauzuli wykonalności a jedynie poprzez zobowiązanie tej osoby w trybie procesowym. Wobec powyższych ustaleń należy podsumować że przedmiotem postępowania w trybie art. 787 k.p.c. będzie badanie, po pierwsze czy dłużnik wskazany przez wierzyciela pozostaje w związku małżeńskim, a także czy jego małżonek wyraził zgodę na zaciągnięcie zobowiązania, po drugie czy między małżonkami istnieje wspólność ustawowa. Ustawowa wspólność majątkowa powstaje z chwilą zawarcia małżeństwa, dlatego w toku postępowania w trybie art. 787 k.p.c. sąd bada czy wspólność ta nie ustała. Ponadto sąd w postępowaniu nie bada okoliczności czy wskazane przedmioty należą do majątku osobistego małżonka czy do majątku wspólnego. Taki zarzut może być podniesiony dopiero po wszczęciu egzekucji.
Cechy postępowania o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika
Postępowanie to charakteryzuje się dwiema swoistymi cechami. Po pierwsze w postanowieniu, w którym sąd nadaje klauzulę wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika musi być wzmianka o ograniczeniu odpowiedzialności małżonka do majątku objętego wspólnością ustawową (zgodnie z orzeczenie Sądu Najwyższego II CZP 18/67). Po drugie zanim sąd wyda postanowienie w tej kwestii zobowiązany jest wysłuchać małżonka dłużnika.
Skutki nadania klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika
Podstawowym skutkiem nadania klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika jest możliwość prowadzenia egzekucji ze składników należących do majątku wspólnego małżonków, bez względu na to kto je w danym momencie posiada
