Forma opinii
Zgodnie z art. 278 § 3 Kodeksu postępowania cywilnego (kpc) forma opinii zależny od sądu, który w postanowieniu będącym podstawą do wydania opinii, oznaczy czy opinia ma być przedstawiona ustnie, czy na piśmie. Sąd przy wyborze jednej z powyższych form opinii bierze pod uwagę całokształt tematyki, a więc złożony charakter sprawy będącej przedmiotem opinii, a także spodziewany rozmiar. Mając na uwadze te okoliczności, opinie biegłych w postępowaniu cywilnym są najczęściej sporządzane na piśmie. W tym miejscu należy także wskazać, iż instytut naukowy i naukowo – badawczy jest zobowiązany do złożenia opinii pisemnej, w każdym przypadku, bez względu na całokształt tematyki i spodziewany rozmiar opinii. W przypadku złożenia przez biegłego opinii w formie pisemnej, powinna być ona złożona w odpisach, dla doręczenia ich stronom postępowania w celu zagwarantowania stronom czynnego udziału w toku przeprowadzania postępowania dowodowego. Strony po doręczeniu im odpisów opinii mogą składać zastrzeżenia co do treści opinii, przede wszystkim kwestionując niekorzystne dla stron wnioski, zawarte w opinii.
Treść opinii – elementy składowe
Do elementów treści opinii biegłego należą: dokładne oznaczenie biegłego sporządzającego opinię a zatem imię, nazwisko, adres zamieszkania, ewentualnie nazwa instytutu naukowego lub naukowo – badawczego sporządzającego opinię, siedziba, a także wskazanie, czy biegły jest wpisany na listę biegłych sądowych. Ponadto opinia zawiera: oznaczenie specjalności biegłego (np. z zakresu medycyny, geodezji i kartografii), miejsce i datę sporządzenia opinii, dokładne oznaczenie sądu zlecającego wykonaną opinię i postanowienia będącego podstawą wydania opinii, a także sygnaturę akt. W dalszej kolejności biegły powinien uwzględnić w opinii: wyszczególnienie zadać zleconych biegłemu w postanowieniu, wskazanie dowodów, będących częścią materiału dowodowego, na podstawie których biegły jest zobowiązany wydać opinię. Następnie biegły w sposób zwięzły przedstawia w opinii stan faktyczny, będący przedmiotem postępowania. Wskazuje źródła wiedzy specjalistycznej, z których korzystał przy sporządzaniu opinii. Dodatkowo podaje dokładny opis przeprowadzonych badań, uwzględniając metodę badania i urządzenia lub aparaturę, którymi się posługiwał przy przeprowadzonych przez niego badaniach. Zasadniczym elementem opinii biegłego są wnioski, które zawierają wyjaśnienie okoliczności faktycznych sprawy określone w zleceniu sądu, ze wskazaniem toku rozumowania biegłego przy dochodzeniu do przedmiotowych wniosków, zgodnie z zasadami logiki, doświadczenia życiowego i wiedzy powszechnej. W formie załączników do opinii biegły dołącza wykaz dokumentów, którymi posługiwał się przy sporządzeniu opinii. Nieodzownym elementem opinii jest podpis biegłego lub osób upoważnionych przez instytut naukowy lub naukowo – badawczy do sporządzenia opinii.
Wnioski w opinii biegłego
Jak już wyżej wskazano zasadniczym elementem opinii biegłego są wnioski ustalone wskutek rozpatrzenia wszystkich dowodów, zgłoszonych przez strony w danej sprawie. Biegły w toku sporządzania opinii nie jest upoważniony do oceny materiału dowodowego. Nie może więc odmówić wiarygodności niektórym z dowodów. Ocena wiarygodności dowodów należy do sądu.
Wnioski opinii muszą być spójne, a zatem nie mogą powodować luk w przedmiocie rozstrzygnięcia opinii. Wnioski biegłego oprócz zgodności z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, powinny być oparte na wiedzy specjalistycznej, którą posiada biegły, z uwagi na fakt, że wymóg wiadomości specjalnych stanowi podstawą przesłankę sporządzenia opinii w postępowaniu. Wnioski powinny być ponadto usystematyzowane pod względem kolejności podejmowanych działań przez biegłego, powodujących dostrzeżenie poszczególnych wniosków. Wnioski powinny być sformułowane w sposób kategoryczny, a ponadto prowadzić do wyeliminowania kilku wariantów istnienia danych okoliczności faktycznych, będących przedmiotem sprawy. Jednakże w przypadku braku jednoznaczności wniosków, biegły powinien w opinii określić stopień prawdopodobieństwa w/w wariantów i ocenę, który z wariantów w sposób najbardziej całkowity odpowiada koncepcji adekwatnego, normalnego związku przyczynowego.
Wnioski biegłego powinny być sformułowane w jasny sposób. Pojęcia z fachowych dziedzin powinny być w opinii wyjaśnione z uwagi na fakt sporządzenia tej opinii na potrzeby sądu, który nie posiada wiedzy fachowej z danej dziedziny, a także przekazania opinii stronom postępowania. Sąd, ale przede wszystkim strony muszą prawidłowo zrozumieć wnioski zawarte w opinii, wpływającej bezpośrednio na ich sytuację w toczącym się postępowaniu.
