Apelacja przysługuje również od postanowień, których przedmiotem jest zwrot kosztów, określenie zasad ponoszenia przez strony kosztów procesu, wymiar opłaty, zwrot opłaty lub zaliczki, obciążenie kosztami sądowymi – ale tylko, gdy jednocześnie strona wnosi apelację co do istoty sprawy. Jeżeli nie, służy jej wówczas zażalenie.
Ponadto w drodze apelacji zaskarżyć można wyrok sądu państwowego wydanego w postępowaniu wywołanym wniesieniem skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego, a w postępowaniu rejestrowym apelacja przysługuje na postanowienia w przedmiocie wpisu do rejestru zastawów.
Apelacja jest środkiem dewolutywnym, co oznacza, że rozpoznawana jest przez sąd wyższego rzędu niż sąd, który wydał zaskarżone orzeczenie.
Jest środkiem renowacyjnym, ponieważ prowadzi do ponownego, merytorycznego rozpoznania sprawy co do jej elementów faktycznych i prawnych w granicach wyznaczonych zakresem zaskarżenia i zarzutami apelacji.
Sąd odwoławczy jest zobowiązany do rozważenia na nowo całego zebranego w sprawie materiału i dokonania jego właściwej oceny prawnej i w granicach zaskarżenia naprawienia wszystkich stwierdzonych naruszeń prawa materialnego popełnionych przez sąd pierwszej instancji.
Przesłanki dopuszczalności apelacji:
v Istnienie zaskarżonego orzeczenia
v Dopuszczalność środka odwoławczego
v Legitymacja do wniesienia apelacji (prawo do wniesienia apelacji posiada strona, interwenient uboczny, prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich, organizacja pozarządowa, inspektor pracy, Rzecznik Konsumentów i inne podmioty działające tak jak prokurator)
v Interes prawny skarżącego do wniesienia środka (jego brak skutkuje oddaleniem apelacji, a nie jej odrzuceniem – ponieważ należy założyć istnienie interesu prawnego osoby legitymowanej)
v Wniesienie apelacji w przewidzianym terminie
v Uzupełnienie ewentualnych braków w terminie
Wymogi formalne apelacji są takie same jak te, stawiane dla pisma procesowego, co oznacza, że apelacja powinna zawierać datę; oznaczenie sądu, do którego jest kierowana; sygnaturę akt sprawy; imię, nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników (jeśli występują); oznaczenie rodzaju pisma; osnowę wniosku oraz dowody na poparcie przytoczonych okoliczności; podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika; wymienienie załączników; dołączenie pełnomocnictwa jeżeli apelację wnosi pełnomocnik, który wcześniej pełnomocnictwa nie złożył. W sprawach o prawa majątkowe należy podać wartość przedmiotu zaskarżenia.
Jedynie w postępowaniu odrębnym w sprawach z zakresu prawa pracy, pracownik występujący przed sądem bez profesjonalnego pełnomocnika może zgłosić środek odwoławczy ustnie do protokołu.
Ponadto apelacja powinna zawierać oznaczenie wyroku od którego jest wniesiona ze wskazaniem czy jest on zaskarżony w całości, czy w części; zwięzłe przedstawienie zarzutów; uzasadnienie zarzutów; powołanie w razie potrzeby nowych faktów i dowodów oraz wykazanie, że ich powołanie w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji nie było możliwe albo, że potrzeba ich powołania wynikła później (należy je przytoczyć w apelacji, a nie w toku postępowania, ponieważ wówczas można to zrobić jedynie wykazując, że taka potrzeba pojawiła się dopiero po zgłoszeniu apelacji); wniosek o zmianę lub uchylenie wyroku z zaznaczeniem zakresu żądanej zmiany lub uchylenia.
Wniosek o zmianę wyroku musi być sprecyzowany (należy podać zakres żądanej zmiany i na czym miałaby ona polegać). Sąd nie jest związany wnioskiem apelacji.
Apelację należy opłacić – bez opłat zostanie ona odrzucona na posiedzeniu niejawnym przez sąd pierwszej instancji. Opłata wynosi tyle samo co pismo wszczynające postępowanie, a w przypadku opłaty stosunkowej, opłata zależy od wysokości wartości przedmiotu zaskarżenia.
Mylne oznaczenie środka zaskarżenia (np. zażalenie albo rewizja) nie powoduje dla skarżącego negatywnych następstw.
Apelację wnosi się do sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie w terminie dwutygodniowym od doręczenia stronie skarżącej wyroku z uzasadnieniem. Jeżeli strona nie zażądała uzasadnienia wyroku w terminie tygodniowym od ogłoszenia sentencji wyroku, termin do wniesienia apelacji biegnie od dnia, w którym upłynął termin do żądania uzasadnienia.
Orzeczenie sądu pierwszej instancji można zaskarżyć apelacją w całości lub w części. Jest to granica dopuszczalnego rozpoznania sprawy przez sąd drugiej instancji oraz granica uprawomocnienia się niezaskarżonej części orzeczenia. Stąd też zakresu zaskarżenia nie można zmieniać w toku postępowania prowadzonego przez sąd drugiej instancji.
