Co do zasady wymagalność dochodzonego roszczenia powinna być stwierdzona w dacie wytoczenia powództwa. W piśmiennictwie, jako wyjątkowe uznaje się sprawy, w których roszczenie staje się wymagalne dopiero w trakcie procesu. Zgodnie bowiem z art. 316 kpc. sąd wydaje wyrok biorąc za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy. Zasądzeniu roszczenia nie stoi więc na przeszkodzie okoliczność tego rodzaju, że stało się ono wymagalne w toku sprawy
Dalej idącym postanowieniem jest art. 190 kpc., który umożliwia uwzględnienie roszczenia, które stanie się wymagalne dopiero po uprawomocnieniu się wyroku. Oznacza to, iż art. 190 kpc. pozwala na uzyskanie przez powoda tytułu egzekucyjnego co do niewymagalnych jeszcze świadczeń, który będzie mógł zostać zrealizowany w sytuacji, gdy nadejdzie termin spełnienia tych świadczeń.
Świadczenia powtarzające się:
Dochodzenie świadczeń przyszłych (które nie były wymagalne ani w chwili wytoczenia powództwa ani w chwili wyrokowania) zostało ograniczone wyłącznie do świadczeń powtarzających się. Analiza literatury przedmiotu prowadzi do wniosku, iż świadczenia powtarzające to świadczenia, które:
a) wynikają z jednej podstawy faktycznej i prawnej (tj. wynikają z jednego stosunku prawnego),
b) mają zbliżoną wartość,
c) mają charakter periodyczny (mają być spełniane w pewnych, określonych powtarzających się odstępach czasowych).
Do wyżej wymienionych świadczeń zalicza się powszechnie: alimenty, rentę, najem, dzierżawę, dożywocie, ubezpieczenie. Ponadto, zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 21 grudnia 1971 r. (sygn. akt III CZP 82/71) zapisobiorca może dochodzić od osoby obciążonej zapisem przyszłych, powtarzających się świadczeń pieniężnych przewidzianych w treści zapisu.
Wyrok:
Biorąc pod uwagę, iż wyrok uwzględniający powództwo o przyszłe powtarzające się świadczenia jest jednocześnie tytułem egzekucyjnym, musi on dokładnie określać:
a) wysokość świadczenia,
b) termin płatności,
c) gwarantować prawo do odsetek w razie uchybienia terminowi płatności.
Wyłączenia:
Powszechnie wskazuje się w doktrynie, iż zastosowanie art. 190 kpc. jest wyłączone, gdy niedopuszczalność zasądzenia tych świadczeń:
a) wynika z ustawy (np. treść łączącego strony stosunku pracy nie pozwala na dochodzenie wynagrodzenia za pracę za okresy, w których praca nie była jeszcze świadczona),
b) została wyłączona poprzez umowne postanowienia stron (np. z umowy może wynikać, iż wyłączają one dochodzenie na drodze sądowej świadczeń jeszcze niewymagalnych).
Wartość przedmiotu sporu:
W opisywanym przypadku wartość przedmiotu sporu oznacza się w pozwie na podstawie art. 22 kpc., zgodnie z którym w sprawach o prawo do świadczeń powtarzających się wartość przedmiotu sporu stanowi suma świadczeń za jeden rok, a jeżeli świadczenia trwają krócej niż rok – za cały czas ich trwania.
