Przesłanki rozwodowe
Według postanowień kodeksu rodzinnego i opiekuńczego każdy z małżonków może żądać rozwiązania małżeństwa przez rozwód, gdy nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia.
Ustawodawca w art. 56 KRO określił także przesłanki wyłączające orzeczenie rozwodu. Pierwszą z nich jest możliwość ucierpienia wskutek rozwodu dobra małoletnich dzieci. Drugą – sprzeczność orzeczenia rozwodu z zasadami współżycia społecznego. Rozwód nie jest także dopuszczalny, gdy żąda go małżonek, który jest wyłącznie winny rozkładu pożycia (możliwość orzeczenia rozwodu wystąpi jednak, gdy drugi małżonek wyrazi na to zgodę albo że odmowa zgody na rozwód w danych okolicznościach jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego).
Zupełny i trwały rozkład pożycia małżonków
Pojęcie rozkładu pożycia małżonków zostało określone przez literaturę i orzecznictwo. Między małżonkami istnieją więzi:
– duchowa,
– fizyczna,
– ekonomiczna (gospodarcza).
Rozkład pożycia następuje, gdy między małżonkami nie ma już żadnej z wymienionych więzi łączących. Jeśli jednak między małżonkami nie ma wcale więzi duchowej i fizycznej, a istnieje jedynie więź ekonomiczna, to okoliczności konkretnego przypadku mogą wskazywać na rozkład pożycia. Rozkład pożycia trzeba zawsze rozpatrywać w odniesieniu do konkretnych małżonków, mając na względzie okoliczności sprawy, ale także ich osobowości i charaktery. Sąd musi mieć na względzie, że aby orzec rozwód rozkład pożycia musi mieć charakter zupełny.
Przymiot trwałości rozkładu nastąpi, gdy można przypuszczać, że małżonkowie nie powrócą do wspólnego pożycia. Sąd musi dokonać oceny, mając na uwadze cechy obojga małżonków. Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że nawet jeśli w danym przypadku jeden z małżonków twierdzi, że możliwy jest powrót do wspólnego pożycia, rozkład jaki już nastąpił ma charakter trwały i zupełny.
Trwałość i zupełność musi następować łącznie. Nie jest możliwe orzeczenie rozwodu, gdy występuje tylko jeden z przymiotów rozkładu pożycia. Może się zdarzyć, że nastąpi zupełny rozkład pożycia, który nie ma charakteru trwałego. Przykładem takiej sytuacji jest, np. obraza jednego z małżonków przez drugiego, dokonana jednorazowo.
Dobro małoletnich dzieci – przesłanka wyłączająca
Aby dobro małoletnich dzieci małżonków wyłączało możliwość orzeczenia rozwodu musi jeszcze zaistnieć okoliczność, że owe dobro musiałoby ucierpieć wskutek orzeczenia rozwodu. Należy więc zawsze rozpatrzyć, czy dobro małoletnich dzieci małżonków przemawia za, czy przeciwko orzeczeniu rozwodu. Należy mieć na względzie kontakty dzieci z małżonkami i stosunki między nimi samymi.
Wyłączenie orzeczenia rozwodu przez zasady współżycia społecznego
Ustawodawca wskazuje, że jeśli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, to nie może dojść do rozwiązania małżeństwa w tym trybie.
Aby przesłanka ta mogła zaistnieć, należy rozważyć okoliczności, które mogą dotyczyć samych małżonków, ale także i osób trzecich. Zasady współżycia społecznego mogą wchodzić w grę w takich przypadkach, gdy jeden z małżonków zapadł np. na poważną chorobę wymagającą stałej opieki, jakiej nie może otrzymać od innych podmiotów.
Żądanie rozwodu przez małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia
Rozwód nie będzie orzeczony, jeśli zażąda tego małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia. Jeden z małżonków musi być wyłącznie winny, co oznacza, że wina nie może występować po stronie drugiego małżonka. Przesłankę tę wyłączają:
– zgoda drugiego małżonka – zgoda musi istnieć w momencie wydania wyroku, nie może zostać cofnięta, gdyż wtedy nie miała być znaczenia.
– odmowa zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego – orzecznictwo dookreśliło tę odmowę wskazując, że aby mogła być uznana za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego, musi zasługiwać na potępienie z punktu widzenia moralności.
