Zgodnie z przepisem art. 7 k.p.c. prokurator może żądać wszczęcia postępowania w każdej sprawie, jak i wziąć udział w każdy toczącym się postępowaniu, jeżeli według jego oceny wymaga tego ochrona praworządności, praw obywatelskich lub interesu społecznego. W sprawach rodzinnych z zakresu prawa niemajątkowego, prokurator może wytaczać powództwa tylko w wypadkach wskazanych w ustawie. W zasadzie prokurator może wytaczać powództwa w sprawach rodzinnych niemajątkowych we wszystkich sprawach, oprócz spraw o rozwód i separację. Nie mniej jednak prokurator może wziąć udział w już toczącym się postępowaniu o rozwód lub separację.
Przepis art. 7 k.p.c. wskazuje na dwie formy udziału prokuratora w postępowaniu cywilnym to jest: wszczęcie postępowania i wzięcie udziału w toczącym się już postępowaniu.
Prokurator wszczyna postępowanie cywilne wtedy, gdy według jego oceny zachodzi jedna z trzech przesłanek uzasadniających jego udział w postępowaniu cywilnym to jest: ochrona praworządności, praw obywatelskich lub interesu społecznego. Prokurator samodzielnie ocenia istnienie bądź nieistnienie tejże podstawy. W takiej sytuacji prokurator wytacza powództwo to jest sporządza pozew i wnosi go do właściwego sądu. Prokurator, wytaczając powództwo na rzecz oznaczonej osoby, powinien ją wskazać w pozwie. Nie dotyczy to spraw niemajątkowych z zakresu prawa rodzinnego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Osobę, na rzecz której prokurator wytoczył powództwo, sąd zawiadamia o tym, doręczając jej odpis pozwu. Osoba ta może wstąpić do sprawy w każdym jej stanie w charakterze powoda. Wskazać należy, że wszczęcie postępowania przez prokuratora ma doniosłe skutki. Wyrok prawomocny zapadły w sprawie wytoczonej przez prokuratora ma powagę rzeczy osądzonej pomiędzy stroną, na rzecz której prokurator wytoczył powództwo, a stroną przeciwną. Jednakże w sprawach o roszczenia majątkowe prawomocne rozstrzygnięcie sprawy nie pozbawia strony zainteresowanej, która nie brała udziału w sporze, możności dochodzenia swoich roszczeń w całości lub w tej części, w której nie zostały zasądzone.
Udział prokuratora może być w postępowaniu cywilnym fakultatywny lub obligatoryjny. Co do zasady udział prokuratora w postępowaniu jest fakultatywny. Obligatoryjny zaś jest jedynie w postępowaniu o ubezwłasnowolnienie. Nie mniej jednak w każdej toczącej się sprawie sąd zawiadamia prokuratora o każdej sprawie, w której udział jego uważa za potrzebny. Prokurator może zaś wstąpić do postępowania w każdym jego stadium. Prokurator nie jest związany z żadną ze stron. Może on składać oświadczenia i zgłaszać wnioski, jakie uzna za celowe, oraz przytaczać fakty i dowody na ich potwierdzenie. Od chwili, kiedy prokurator zgłosił udział w postępowaniu, należy mu doręczać pisma procesowe, zawiadomienia o terminach i posiedzeniach oraz orzeczenia sądowe. Prokurator może zaskarżyć każde orzeczenie sądowe, od którego służy środek odwoławczy. Terminy do zaskarżenia orzeczeń sądowych, ustanowione dla stron, wiążą również prokuratora.
Podstawa prawna powyższych rozważań to przepis art. 7 k.p.c. i art. 55-60 k.p.c. Pamiętać należy, że na zasadach takich jak prokurator w postępowaniu cywilnym mogą działać także podmioty takie jak: Rzecznik Praw Obywatelskich, Rzecznik Praw Dziecka, organizacje pozarządowe, inspektor pracy i powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów.
