Dopuszczalność
Można żądać stwierdzenia niezgodności z prawem prawomocnego wyroku sądu II instancji kończącego postępowanie w sprawie. Muszą być spełnione dodatkowo 2 przesłanki:
1. Przez jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda.
2. Zmiana lub uchylenie wyroku nie była i nie jest możliwa w drodze przysługujących stronie środków prawnych.
W wyjątkowych wypadkach, gdy niezgodność z prawem wynika z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela, można także żądać stwierdzenia niezgodności z prawem prawomocnego wyroku sądu pierwszej lub drugiej instancji kończącego postępowanie w sprawie, jeżeli strona nie skorzystała z przysługujących jej środków prawnych (przesłanka nr 2), chyba że jest możliwa zmiana lub uchylenie wyroku w drodze innych przysługujących stronie środków prawnych.
Skarga nie przysługuje od:
– wyroków sądu II instancji, od których wniesiono skargę kasacyjną,
– orzeczeń Sądu Najwyższego.
Skargę może wnieść stron. Postępowanie toczy się przed Sądem Najwyższym więc istnieje obowiązkowe zastępstwo przez adwokatów lub radców prawnych. Mogą ją wnieść także Prokurator Generalny (jeżeli niezgodność wyroku z prawem wynika z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego) , Rzecznik Praw Obywatelskich (jeżeli niezgodność wyroku z prawem wynika z naruszenia konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela) i Rzecznik Praw Dziecka (jeżeli niezgodność wyroku z prawem wynika z naruszenia praw dziecka). Od tego samego wyroku strona może wnieść tylko 1 skargę.
Wymogi
Skarga powinna zawierać:
1) oznaczenie wyroku, od którego jest wniesiona, ze wskazaniem, czy jest on zaskarżony w całości lub w części,
2) przytoczenie jej podstaw oraz ich uzasadnienie,
3) wskazanie przepisu prawa, z którym zaskarżony wyrok jest niezgodny,
4) uprawdopodobnienie wyrządzenia szkody, spowodowanej przez wydanie wyroku, którego skarga dotyczy,
5) wykazanie, że wzruszenie zaskarżonego wyroku w drodze innych środków prawnych nie było i nie jest możliwe, a ponadto – gdy skargę wniesiono w wyjątkowych okolicznościach opisanych wyżej – że występuje wyjątkowy wypadek uzasadniający wniesienie skargi,
6) wniosek o stwierdzenie niezgodności wyroku z prawem.
7) skarga powinna czynić zadość wymaganiom przewidzianym dla pisma procesowego,
8) do skargi – oprócz jej odpisów dla doręczenia ich uczestniczącym w sprawie osobom – dołącza się dwa odpisy przeznaczone do akt Sądu Najwyższego.
Skargę można oprzeć na podstawie naruszeń prawa materialnego lub przepisów postępowania, ale tylko wtedy, gdy spowodowały niezgodność wyroku z prawem, gdy przez jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda. Podstawą skargi nie mogą być jednak zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów.
Przebieg postępowania
Skargę wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok w terminie 2 lat od jego uprawomocnienia się. Sąd ten przeprowadza postępowanie międzyinstancyjne badając skargę pod względem wymogów formalnych. Następnie skargę doręcza się stronie przeciwnej (lub obu stronom, gdy wnosił ją PG, RPO, RPD); potem skarga zostaje przekazana Sądowi Najwyższemu. Ten może jeszcze skargę odrzucić, gdy:
– podlegała ona odrzuceniu przez sąd niższej instancji,
– wniesiono ją po upływie terminu,
– skargę, która nie zawiera elementów wymienionych wyżej w punktach 1-6,
– skargę z innych przyczyn niedopuszczalną,
– zmiana wyroku była lub jest możliwa w drodze innych środków prawnych,
– nie zachodzi wyjątkowa sytuacja, dzięki której strona nie musi wykazywać, że nie wykorzystała dostępnych środków prawnych.
Sąd Najwyższy może także odmówić przyjęcia skargi do rozpoznania, jeżeli jest oczywiście bezzasadna.
Rodzaje orzeczeń wydanych po rozpoznaniu skargi
SN może wydać następujące orzeczenia:
- 1. Oddalenie skargi w razie braku podstawy do stwierdzenia, że zakarżony wyrok jest niezgodny z prawem.
- 2. Uwzględnienie skargi i stwierdzenie, że wyrok w zaskarżonym zakresie jest niezgodny z prawem.
- 3. Specyficzny rodzaj orzeczenia, wydany jeżeli w chwili orzekania sprawa ze względu na osobę nie podlegała orzecznictwu sądów polskich albo w sprawie droga sądowa była niedopuszczalna, Sąd Najwyższy – stwierdzając niezgodność wyroku z prawem – uchyla zaskarżony wyrok oraz wyrok sądu pierwszej instancji i odrzuca pozew albo umarza postępowanie.
