Kodeks cywilny stanowi, że rozrządzić majątkiem na wypadek śmierci można jedynie przez testament. Testament może być sporządzony w formie aktu notarialnego. Jakie wymogi należy spełnić, aby zapisać testament w tej formie?
Art. 950 Kodeksu cywilnego zezwala na to, aby testament mógł być wykonany w formie aktu notarialnego. Rozwinięcie tej regulacji znajduje się w ustawie Prawo o notariacie.
Przepisy tej ustawy przewidują warunki formalne, jakie muszą zostać spełnione, by testament sporządzony przez notariusza był ważny.
Pierwszym wymogiem jest sporządzenie takiego testamentu przez określony podmiot. Oczywiście może być nim notariusz, ale także asesor notarialny w jego zastępstwie.
Testament w formie aktu notarialnego
Prawo o notariacie reguluje tryb dokonywania czynności notarialnych.
Po pierwsze notariusz musi stwierdzić tożsamość osób biorących udział w czynności. Sprawdzenie takie następuje przy pomocy dokumentów lub (w przypadku ich braku) w sposób, który wyłączy wszelkie wątpliwości. Notariusz odmówi także sporządzenia testamentu, gdy będzie miał wątpliwość, czy strona ma zdolność do czynności prawnych.
Przepisy ustawy przewidują szczególne sytuacje, w których potrzebne jest przedsięwzięcie określonych środków, które mają pomóc notariuszowi w prawidłowym wykonywaniu obowiązków. I tak:
- jeśli osoba, która bierze udział w czynnościach nie zna języka polskiego (i nie ma dołączonego przekładu na język znany tej osobie) – notariusz powinien przetłumaczyć testament osobiście albo przy pomocy tłumacza
- jeśli osoba jest głucha lub głuchoniema – notariusz musi przekonać się, że treść czynności jest jej znana i zrozumiała, może także posłużyć się pomocą biegłego
- jeśli sobą jest niewidoma, głucha, niema lub głuchoniema i wyrazi życzenie uczestniczenia przy czynności osoby dla niej zaufanej, notariusz powinien wtedy przywołać taką osobę
- gdy osoba nie umie (lub nie może) pisać powinna złożyć tuszowy odcisk palca, a obok niego inna osoba wpisze jej imię i nazwisko oraz sama się podpisze
- gdy istnieje możliwość złożenia podpisu jedynie w alfabecie, którego notariusz nie zna, należy stwierdzić, że podpis należy właśnie do tej osoby
Testament jako akt notarialny powinien być także odczytany przez notariusza lub przez inną osobę w jego obecności.
Testament wymaga złożenia podpisów. Podpisuje się oczywiście notariusz (lub asesor). Inne osoby składają podpisy na akcie notarialnym w obecności notariusza.
Testament notarialny. Co powinien zawierać?
Przepisy ustawy ściśle wskazują jaką treść powinien zawierać taki akt notarialny.
Wśród nich oprócz elementów treściowych, które zawierają oświadczenia stron, znajdują się m.in. takie, które dotyczą oznaczenia stron czynności, wskazanie notariusza, a także daty i miejsca.
Wśród elementów charakterystycznych dla testamentów, ten sporządzony przed notariuszem także powinien określać spadkobierców czy sposób dziedziczenia majątku.
Bezpieczeństwo testamentu notarialnego
Testament notarialny stanowi jedną z najbezpieczniejszych form zabezpieczenia majątku.
Przede wszystkim notariusz to osoba wykonująca zawód zaufania publicznego, co pozwala na wysoki stopień należytego zabezpieczenia praw.
Po drugie, oryginał testamentu znajduje się w kancelarii notarialnej. Stronom wydaje się jedynie wypisy. Notariusz po upływie 10 lat przekazuje dokumenty do sądu, a dokładnie do archiwum ksiąg wieczystych.
Istotnym jest także to, że ustawodawca aktom notarialnym nadaje charakter dokumentu urzędowego, co wiąże się z jego specjalnym charakterem i przekłada się na ewentualne postępowania dowodowe prowadzone z jego użyciem.
Nieważność testamentu
Mogą wystąpić okoliczności, które spowodują, że testament notarialny będzie nieważny. Sytuacje takie przewiduje Prawo o notariacie.
Chodzi dokładnie o to, że notariusz nie może dokonywać czynności dotyczących jego samego, jego małżonka, krewnych lub powinowatych w linii prostej, a w linii bocznej i powinowatych do trzeciego stopnia włącznie, a także osób związanych z tytułu przysposobienia, opieki, kurateli i będących z notariuszem w bliskim stosunku.
Nieważny jest testament jeśli nie spełniono wymogów formalnych co do aktu notarialnego, które określa art. 92 ustawy Prawo o notariacie.
Koszty testamentu notarialnego. Taksa notarialna
Za sporządzenie testamentu w formie aktu notarialnego maksymalna stawka taksy notarialnej wynosi 50 zł.
Natomiast testament zawierający zapis zwykły, polecenie lub pozbawienie prawa do zachowku kosztuje 150 zł.
Jeśli spadkobierca chce, by testament zawierał zapis windykacyjny przewiduje się maksymalną taksę w wysokości 200 zł.
