Pojęcie
Zasada formalizmu procesowego zakłada, że czynności, jakie są podejmowane podczas postępowania cywilnego powinny mieć swoją określoną formę. Poza tym, że mają być one wykonywane w określony sposób, to mają być także podejmowane w określonym miejscu i w określonym czasie.
Przykłady kodeksowe
Kodeks postępowania zawiera szereg uregulowań co do formalizmu czynności procesowych. Poniżej zostanie przedstawionych kilka z nich, które uwidaczniają zasadę formalizmu procesowego. I tak:
– art. 126 i nast. KPC przewidują wymogi, jakie powinno spełniać pismo procesowe, przepisy te wskazują na niezbędne elementy, jakie ma zawierać każde pismo procesowe w swojej treści, niezwykle istotny jest także art. 187 KPC, który wskazuje, jakie wymogi przewidziane zostały przez ustawodawcę dla pozwu, w art. 130 KPC wskazuje natomiast sankcję za naruszenie wymagań formalnych; i tak jeżeli pismo procesowe nie może otrzymać prawidłowego biegu wskutek nie-zachowania warunków formalnych (lub jeżeli od pisma nie uiszczono należnej opłaty), przewodniczący wzywa stronę, pod rygorem zwrócenia pisma, do poprawienia, uzupełnienia lub opłacenia go w terminie tygodniowym; jednak mylne oznaczenie pisma procesowego lub inne oczywiste niedokładności nie stanowią przeszkody do nadania pismu biegu i rozpoznania go w trybie właściwym; po bezskutecznym upływie terminu przewodniczący zwraca pismo stronie,
– przepisy KPC wskazują także pewne terminy, w jakich czynności mają być dokonane, typowym przykładem są terminy do wnoszenia środków odwoławczych, np. art. 369 KPC wskazuje na termin dwutygodniowy do wniesienia apelacji, liczony od doręczenia stronie skarżącej wyroku z uzasadnieniem, ale także inne przepisy KPC wskazują na rozmaite terminy, np. art. 160 KPC wskazuje w jakim terminie strony mogą żądać sprostowania lub uzupełnienia protokołu, nie może nastąpić to później niż na następnym posiedzeniu, a jeśli idzie o protokół rozprawy, po której zamknięciu nastąpiło wydanie wyroku – dopóki akta sprawy znajdują się w sądzie, sankcję za naruszenie terminu wskazuje art. 167 KPC, bowiem wedle jego postanowień czynność procesowa podjęta przez stronę po upływie terminu jest bezskuteczna, jednak należy także pamiętać o instytucji przywrócenia terminu – jednak jej skorzystanie możliwe jest tylko, jeśli zostanie spełnionych przesłanek,
– ustawodawca nie nakłada wymogów formalnych jedynie na strony, także sąd zobligowany jest do ich przestrzegania, np. art. 158 KPC wskazuje elementy konieczne protokołu sporządzanego przez sąd, natomiast art. 325 KPC wymienia niezbędne składniki sentencji wyroku,
– sąd jest zobligowany przez przepisy do przestrzegania terminów, np. art. 149 § 2 KPC wskazuje, że wezwanie na posiedzenie sądowe powinno być doręczone co najmniej na tydzień przed tym posiedzeniem,
– gdy chodzi o wymogi dotyczące miejsca dokonywania czynności, to co do zasady będzie to budynek sądu, np. na mocy art. 151 KPC posiedzenia sądowe odbywają się w budynku sądowym, a poza tym budynkiem tylko wówczas, gdy czynności sądowe muszą być wykonane w innym miejscu albo gdy odbycie posiedzenia poza budynkiem sądowym ułatwia przeprowadzenie sprawy lub przyczynia się znacznie do zaoszczędzenia kosztów, są jednak pewne czynności procesowe, które mogą być wykonywane poza budynkiem sądu – najlepszym przykładem jest wnoszenie pism procesowych, bowiem art. 165 § 2 KPC wskazuje, że oddanie pisma procesowego w polskiej placówce pocztowej operatora publicznego jest równoznaczne z wniesieniem go do sądu.
