Zdolność do czynności prawnych – cz. 1

Zdolność do czynności prawnych – cz. 1

Pojęcie zdolności do czynności prawnych nie zostało normatywnie zdefiniowane.
W piśmiennictwie jednoznacznie dominuje pogląd, iż jest to zdolność do dokonywania czynności prawych we własnym imieniu z zamiarem wywołania skutków  prawnych w postaci ustanowienia, zmiany, zniesienia stosunku prawnego (S. Szer, Prawo cywilne – Cześć ogólna, Warszawa 1967, s.100) a tym samym nabywanie praw, utrata ich, zaciąganie zobowiązań, co wywołuje skutki prawne mocą podjętych przez siebie czynności prawnych (S. Grzybowski, System prawa cywilnego, tom 1, Warszawa 1974, s. 338). Następuje to w drodze składania oświadczeń woli we własnym imieniu z zamiarem wywołania skutków prawnych dla siebie (M. Pazdan, Zdolność do czynności prawnych osób fizycznych w polskim prawie prywatnym międzynarodowym, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, 158. Prace prawnicze, z. 29, s.110). W przeciwieństwie do zdolności prawnej, zdolność do czynności prawnych nie przysługuje każdemu podmiotowi prawa. Zależna jest od spełnienia ustawowych przesłanek (Z. Radwański, Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 1993, s.109)

Czynności prawne to bardzo ważny instrument służący do kształtowania swojej sytuacji prawnej. Aby istota ludzka mogła prawidłowo posługiwać się tym instrumentem niezbędne jest, aby charakteryzowała się pewnym stopniem rozwoju umysłowego. Dlatego prawo cywilne wprowadza pewne ograniczenia w dokonywaniu przez podmioty prawne będące osobami fizycznymi czynności prawnych wprowadzając ustawowy podział zdolności do czynności prawnych (M. Watrakiewicz, Wiek a zdolność do czynności prawnych, KPP 2003,  z. 3, s. 497). Ratio legis tego rozwiązania opiera się na tym, że rozwój człowieka jest procesem, który trwa pewien czas. Istota ludzka więc potrzebuje dostosowanej do swojego poziomu rozwoju opieki, którą roztacza nad nią system prawa. Opieka ta zmienia się w swym zakresie i charakterze wraz z postępującym rozwojem psychicznym i fizycznym człowieka (A. Łopatka, Konwencja…, s. 19-20).

Polskie prawo cywilne stanowi, iż osoba fizyczna może nie mieć zdolności do czynności prawnych, mieć ograniczoną zdolność do czynności prawnych, mieć pełna zdolność do czynności prawnych. O tym do której kategorii zaliczyć osobę fizyczna decyduje przede wszystkim jej wiek.

Zgodnie z przepisem art. 12 k.c. nie mają zdolności do czynności prawnych małoletni, którzy nie ukończyli trzynastego roku życia. W imieniu takiej osoby, występuje przedstawiciel ustawowy.
W zasadzie dla dziecka są to rodzice, ewentualnie opiekun, jeżeli żadnemu z rodziców nie przysługuje władza rodzicielska (M. Serwach [w:] Kodeks…, s. 175-176).

Zasadą jest, że czynność prawna dokonana przez taka osobę jest nieważna, ponieważ w imieniu tej osoby dokonać czynności prawnej może przedstawiciel ustawowy, czyli rodzic bądź opiekun (A. Wolter, Prawo…, s. 169-170). Regulacja ta doznaje jednak wyjątku, osoba małoletnia, która nie ukończyła trzynastego roku życia może zawrzeć umowę, o ile należy ona do umów powszechnie zawieranych w drobnych, codziennych sprawach życia codziennego i staje się ważna dopiero z momentem jej wykonania i o ile nie stanowi rażącego pokrzywdzenia tej osoby.  Regulacja zasługuje na aprobatę, ponieważ byłoby absurdalne, gdyby ustawa wymagała zgody przedstawiciela ustawowego lub dokonania przez niego czynności prawnych w przypadku tych prozaicznych czynności jak np. zakup biletu autobusowego. Ten wyjątek od zasady dotyczy jednak tylko umów, nie obejmuje swoją dyspozycją czynności jednostronnych bez względu na to czy są one skierowane do adresata czy nie (M. Watrakiewicz, Wiek…, s. 513-514).

Jednakże osoba taka nie ma zdolność procesowej, wiec czynności w postępowaniu sądowym może podejmować tylko przez swojego przedstawiciela ustawowego (A. Wolter, Prawo…, s. 169-170).

Polecane

Najnowsze