Zdolność sądowa osób fizycznych w procesie cywilnym

Zdolność sądowa osób fizycznych w procesie cywilnym

Na wstępie należy wyjaśnić, iż zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych to kategorie materialnoprawne i są uregulowane w Kodeksie Cywilnym. Zdolność sądowa i zdolność procesowa to natomiast kategorie procesowe i są uregulowane  w Kodeksie postępowania cywilnego.

Zdolność sądowa

Zgodnie z przepisem art. 64 Kodeksu postępowania cywilnego każda osoba fizyczna i prawna ma zdolność występowania w procesie jako strona (zdolność sądowa). Zdolność sądowa jest ściśle powiązana ze zdolnością prawną (A. Zieliński [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, (red.) A. Zieliński, Warszawa 2011, art. 64 k.p.c., Legalis).

Według przepisu art. 8 Kodeksu Cywilnego każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną. To jest zdolność do tego, aby być podmiotem praw i obowiązków z zakresu szerokorozumianego prawa cywilnego. Zdolność prawna powstaje i wygasa z mocy samego prawa z chwilą powstania warunków przewidzianych w przepisie art. 8 Kodeksu Cywilnego (S. Dmowski [w:] Kodeks Cywilny, Komentarz, Księga 1, Część ogólna, (red.) S. Dmowski i K. Kołakowski, Warszawa 2008, s. 77). Podkreślenia wymaga fakt, że osoba fizyczna nie może zrzec się zdolności prawnej czy też ograniczyć jej w drodze czynności prawnej (M. Pazdan [w:] Kodeks cywilny. Komentarz do art. 1-44910, K. Pietrzykowski (red.), Warszawa 2011, art. 8 k.c., Legalis). Osoba fizyczna nabywa tę zdolność z chwilą urodzenia rozumianą jako chwila wyodrębnienia się z ciała matki, ale warunkiem koniecznym jest to, aby dziecko w tej właśnie chwili żyło. Nie jest znaczące natomiast to, czy jest ono zdolne do życia, z uwagi na domniemanie, które wprowadza kolejny przepis Kodeksu cywilnego, że dziecko przyszło na świat żywe, w razie wątpliwości (A. Wolter, Prawo cywilne, Zarys Części ogólnej, Warszawa 2001, s. 158) Nie ma znaczenia więc zgodnie z aktualnym stanem prawnym czy dziecko urodzone jest wyposażone w niezbędne organy do życia czy też przeżyło jakąś określoną jednostkę czasową (M. Pazdan [w:] M. Pazdan [w:] Kodeks cywilny. Komentarz do art. 1-44910, K. Pietrzykowski (red.), Warszawa 2011, art. 8 k.c., Legalis). Zdolność prawna ustaje z chwilą śmierci. Przepisy jednak nie regulują pojęcia śmierci ani chwili śmierci. Współcześnie przyjmuje się, że należy posługiwać się kryterium śmierci mózgu. Zwłaszcza że do tego kryterium odwołuje się ustawodawca w przepisie art. 9 ustawy z dnia 1 lipca 2005 roku o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów definiując śmierć mózgu jako nieodwracalne ustanie czynności mózgu (M. Pazdan [w:] Kodeks cywilny. Komentarz do art. 1-44910, K. Pietrzykowski (red.), Warszawa 2011, art. 8 k.c., Legalis).

Zdolność sądowa oznacza cechę danej jednostki pozwalającą na przeprowadzenie z jej udziałem jako strony ważnego procesu. Jednostką taką między innymi może być osoba fizyczna. Ponadto zdolność sądowa oznacza istnienie osoby fizycznej w chwili wytoczenia powództwa (W. Broniewicz, Postępowanie cywilne w zarysie, Warszawa 2008, s.139-140) Zdolność sądowa, a więc zdolność do bycia podmiotem procesu cywilnego ściśle wiąże się ze zdolnością prawną. Przepis art. 64 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego statuuje zasadę, iż każda osoba fizyczna ma zdolność do występowania w procesie jako strona. Przymiot ten, zresztą tak jak zdolność prawna, nie podlega żadnym ograniczeniom czy różnicowaniu ze względu na wiek, płeć, obywatelstwo czy rasę (W. Broniewicz, Zdolność sądowa w postępowaniu cywilnym, NP 1965, nr 5, s. 577). Na gruncie procesu cywilnego zdolność sądowa jest tożsama ze zdolnością prawną. Należy podkreślić, ze osoby fizyczne posiadają zdolność sądową w zasadzie od chwili urodzenia aż do śmierci. Ograniczenia zdolności do czynności prawnych osoby małoletniej, które wynikają z przepisów szczególnych to jest przepisy art. 10-15 Kodeksu Cywilnego nie mają wpływu na zdolność sądową, która jest przymiotem każdej osoby fizycznej (W. Broniewicz, Zdolność sądowa w postępowaniu cywilnym, NP 1965, nr 5, s. 577).

Zdolność sądowa, czyli zdolność występowania w procesie w charakterze strony, przysługuje każdej osobie fizycznej od momentu urodzenia do chwili śmierci. Zalicza się ona do tzw. bezwzględnych przesłanek procesowych, których brak sprzeciwia się prowadzeniu postępowania cywilnego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lipca 1998 roku, II CKU 19/98, Prok. i Pr. 1998, Nr 11-12, s. 45).

Polecane

Najnowsze