Prokura, jako szczególnego rodzaju „pełnomocnictwo handlowe” cz. 1

Prokura, jako szczególnego rodzaju „pełnomocnictwo handlowe” cz. 1

Uwagi ogólne

Prokura, wywodząca się z prawa niemieckiego, jest szczególnego rodzaju pełnomocnictwem, gdyż jej zakres jest z góry przez ustawę przesądzony. Poza ustawowo określonym zakresem umocowania, do cech szczególnych prokury należą: możliwość ustanowienia jej tylko przez przedsiębiorców w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego w zakresie czynności związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa, czynności prawne prokurenta muszą być związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, prokura jest wpisywana do rejestru, nie można ograniczyć prokury ze skutkiem wobec osób trzecich (chyba, że pozwala na to przepis szczególny).

Zakres przedmiotowy prokury.

Prokura stanowi szczególny rodzaj pełnomocnictwa, co oznacza, iż mimo braku wyraźnego odesłania, w sprawach nieuregulowanych odmiennie mają do niej zastosowanie wprost przepisy o pełnomocnictwie. Prokurent składa własne oświadczenie woli, ale działa w imieniu i z bezpośrednim skutkiem prawnym dla mocodawcy, co oznacza, że jego czynności wywołują skutki prawne bezpośrednio po stronie reprezentowanego. Taka konstrukcja uwzględnia dynamizm obrotu gospodarczego pozwalając przedsiębiorcy na jednoczesne działanie w różnych miejscach. Granice przedmiotowe prokury zostały zakreślone przez ustawodawcę w sposób szeroki, jednocześnie jednak zakreślone zostały ustawowe wyłączenia w tym zakresie. Prokura obejmuje umocowanie do czynności sądowych, jak i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Oznacza to, iż prokura dotyczy nie tylko zwykłych czynności przedsiębiorcy, ale także tych czynności, które przekraczają zwykły zakres czynności dokonywanych przez przedsiębiorcę; zatem umocowanie prokurenta jest szersze od umocowania wynikającego z najszerszego pełnomocnictwa powszechnego – z pełnomocnictwa ogólnego, które obejmuje umocowanie do dokonywania czynności zwykłego zarządu. Pod pojęciem czynności sądowych rozumieć należy reprezentowanie przedsiębiorcy nie tylko w postępowaniu przed sądami powszechnymi, ale także i administracyjnymi, Sądem Najwyższym, sądami polubownymi, czy też w postępowaniu przed organami administracji samorządowej i rządowej. Z kolei czynności pozasądowe obejmują swoim zakresem przede wszystkim czynności prawne mające charakter materialny. Wśród czynności pozasądowych objętych prokurą należy przede wszystkim wymienić: zawieranie umów cywilnoprawnych, z zakresu prawa handlowego, prawa własności intelektualnej i przemysłowej, prawa pracy (por. orz. SN z dnia 10 maja 1935 r., C II 354/35, OSN 1935, nr 11, poz. 453; wyr. SN z dnia 30 kwietnia 1997 r., II UKN 82/97, OSNP 1998, nr 7, poz. 217; wyr. SA w Poznaniu z dnia 28 kwietnia 1992 r., I ACr 111/92, Wok. 1992, nr 10, poz. 29). Zakresem umocowania prokurenta objęte są te czynności, które są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa – bezpośrednio, ale także i pośrednio. Zgodnie z art. 1093 Kodeksu cywilnego, „do zbycia przedsiębiorstwa, do dokonania czynności prawnej, na podstawie której następuje oddanie go do czasowego korzystania, oraz do zbywania i obciążania nieruchomości jest wymagane pełnomocnictwo do poszczególnej czynności”. W sytuacji, w której prokurent dokona czynności nieobjętej zakresem umocowania wynikającym z prokury, zastosowanie znajdą przepisy art. 103 i 104 Kodeksu cywilnego, które dotyczą działania w charakterze pełnomocnika bez umocowania bądź z przekroczeniem jego zakresu (falsus procurator). Zgodnie z treścią art. 1091 § 2 prokury nie można ograniczyć ze skutkiem wobec osób trzecich, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Jest to norma obowiązująca bezwzględnie,a to oznacza, iż nie jest dopuszczalne zastrzeżenie w umowie między przedsiębiorcą a prokurentem albo w oświadczeniu o udzieleniu prokury, iż prokura może zostać ograniczona ze skutkiem zewnętrznym. Jedynym przepisem szczególnym, o którym mowa w art. 1091 § 2 jest art. 1095 . Przewidziana w tym przepisie konstrukcja stworzona przede wszystkim z myślą o przedsiębiorcach prowadzących działalność o znacznych rozmiarach, rozbudowaną, w ramach której funkcjonują wyodrębnione organizacyjnie jednostki. Umożliwia ona udzielenie prokury z ograniczeniem wyłącznie do spraw związanych z prowadzeniem oddziału przedsiębiorstwa. Wzmacnia to ochronę interesów przedsiębiorcy, gdyż zapewnia możliwość zapobieżenia dokonywaniu przez prokurenta czynności, w których nie jest on zorientowany w sposób dostateczny.

Legitymacja podmiotowa prokurentów.

Prokurentem może zostać ustanowiona jedynie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, co wskazuje na to, iż nie może zostać ustanowionym prokurentem małoletni, czy też ubezwłasnowolniony (całkowicie, jak i częściowo). Prokurentem nie może, co do zasady zostać osoba prawna, gdyż ten szczególny rodzaj pełnomocnictwa cechuje szczególny stosunek zaufania, jakim mocodawca darzy prokurenta. Przepisy przewidują jednak wyjątek od powyższej zasady. Zgodnie z art. 22 ust. 1 ustawy z 30 kwietnia 1994r. o narodowych funduszach inwestycyjnych i ich prywatyzacji. Przepis ten stwarza możliwość udzielenia prokury osobie prawnej, która zarządza funduszem. Ma to jednak swoje dalsze konsekwencje, gdyż związane jest to z koniecznością ujawnienia w rejestrze nie tylko firmy prokurenta – osoby prawnej, ale także nazwisk osób wykonujących w takiej sytuacji uprawnienia prokurenta. Co więcej osoba prawna zarządzająca, będąca prokurentem jednego funduszu, nie może jednocześnie być pełnomocnikiem handlowym innego.

Prokurentem nie może być wspólnik spółki jawnej, komplementariusz, partner, a także członek zarządu spółki z o.o. i spółki akcyjnej. Wynika to z faktu, iż zakres umocowania tych osób jest szerszy niż zakres umocowania prokurenta, co sprawia, iż dodatkowe udzielanie tym osobom prokury pozbawione jest sensu. Mogą natomiast być prokurentami ustanowieni niebędący członkami zarządu wspólnicy spółki z o.o. i spółki akcyjnej, a także komandytariusz i akcjonariusz spółki komandytowo-akcyjnej.

Warto zaznaczyć, iż Kodeks cywilny nie wprowadza żadnych ograniczeń, gdy chodzi o liczbę udzielanych prokur. Co więcej ustawodawca stwarza możliwość udzielenia zarówno prokury oddzielnej, jak i prokury łącznej – zależnie od woli mocodawcy.

Polecane

Najnowsze