Właściciel może żądać wydania rzeczy od każdego, kto nią bezprawnie włada. Żądanie wydania rzeczy od osoby, która nią faktycznie włada bez tytułu prawnego przybiera postać roszczenia windykacyjnego czy też wydobywczego (rei vindicatio). To roszczenie chroni wyłącznie prawo właściciela do posiadania rzeczy. Oznacza to, że przysługuje nieposiadającemu właścicielowi w stosunku do posiadającego niewłaściciela.
Żądanie wydanie rzeczy będącej w faktycznym władaniu innej osoby nie przysługuje właścicielowi wtedy, gdy osoba ta ma skuteczne wobec właściciela uprawnienie do władania rzeczą. Może ono wynikać przykładowo ze stosunku obligacyjnego np. umowy najmu, dzierżawy, użyczenia czy leasingu. W procesie sądowym, ciężar udowodnienia tytułu prawnego do posiadanej rzeczy spoczywa na władającym. Podniesiony przez pozwanego w procesie windykacyjnym zarzut, że przysługuje mu prawo do posiadania rzeczy spowoduje oddalenie powództwa w razie wykazania tego prawa.
Legitymacja czynna dla dochodzenia tego roszczenia przysługuje właścicielowi. Przysługuje również współwłaścicielowi. Powaga rzeczy osądzonej wyroku wydanego w sprawie z roszczenia windykacyjnego wytoczonego przez jednego ze współwłaścicieli nie obejmuje pozostałych, którzy nie byli stronami tego procesu. W razie oddalenia takiego powództwa, pozostali współwłaściciele mogą wystąpić z tym samym roszczeniem. Legitymacja czynna przysługuje również użytkownikowi wieczystemu. Można również mówić o roszczeniu quasi-windykacyjnym przysługującym uprawnionemu z tytułu oganiczonego prawa rzeczowego. Wynika to z art. 251 KC, który stanowi, że do ochrony ograniczonych praw rzeczowych stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie własności.
Roszczenie wndykacyjne wymaga przeprowadzenia dowodu własności. Wynika to z tego, że ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z tego faktu wywodzi skutki prawne (art. 6 KC). Dowód ten ułatwia domniemanie wynikające z wpisu w księdze wieczystej (art. 3 ust. 1 u.k.w.h.). W związku z istnieniem takiego domniemania, w procesie wystarczy, by właściciel posłużył się wypisem z księgi wieczystej.
Osobą pozwaną, czyli legitymowanym biernie, w procesie windykacyjnym jest ten, kto faktycznie włada cudzą rzeczą. Nie jest wskazane w ustawie, by chodziło wyłącznie o posiadacza. Legitymowanym biernie może być również dzierżyciel.
Nalezy pamiętać, że celem roszczenia windykacyjnego jest wydanie rzeczy w jej obecnym stanie a nie przywrócenie rzeczy w stanie, w jakim się znajdowała w momencie pozbawienia właściciela faktycznego władztwa nad nią. Restytucja stanowi bowiem przedmiot roszczenia odszkodowawczego.
Pozwany może obronić się przed zarzutem właściciela, jak już była wyżej mowa, gdy przysługuje mu skuteczne wobec prawa własności uprawnienie do władania rzeczą. Takie uprawnienie może przysługiwać ze stosunków rzeczowych, np. z prawa użytkowania czy zastawu jak i ze stosunków obligacyjnych np. najmu czy dzierżawy. Może wynikać również z przysługującemu pozwanemu prawu zatrzymania (art. 461 KC).
Pozwany może również negować legitymację czynną powoda, a więc przysługujące mu prawo własności. Może kwestionować również swoją legitymację bierną, a więc fakt władania rzeczą. Na gruncie poglądów wyrażonych w doktrynie, przyjmowane jest, że oddalenie powództwa o wydanie nieruchomości nie może nastąpić na podstawie zarzutu pozwanego, że właściciel żądając wydania nieruchomości naursza zasady współżycia społecznego (art. 5 KC).
Pozwany może również bronić się korzystając z zarzutu przedawnienia. Trzeba jednak zauważyć, że roszczenie windykacyjne nie ulega przedawnieniu jeżeli dotyczy nieruchomości. W przypadku zaś ruchomości ulega przedawnieniu z upływem terminów ogólnych.
Ochronę własności realizowaną za pomocą roszczenia windykacyjnego, uzupełniają również dodatkowe roszczenia uzupełniające związane z naruszeniem własności, skierowane przeciwko samostnemu posiadaczowi (art. 224-231 KC).
Roszczenie windykacyjne jest skutecznym środkiem ochrony przysługującym właścicielowi przeciwko osobie, która narusza jego prawo do posiadania rzeczy. Ze względu na bezwzględny charakter praw rzeczowych przysługuje ono przeciwko każdemu, kto bez tytułu prawnego włada rzeczą. Dzięki temu prawo własności jest odpowiednio chronione przez ustawodawcę.
