Problematyka naruszenia dóbr osobistych w coraz szerszym zakresie dotyka przedsiębiorców, dla których Internet stał się ważną platformą marketingu i handlu wykorzystywaną do prezentacji wizerunku firmy, umożliwiającą nawiązanie nowych kontaktów biznesowych oraz komunikację z potencjalnymi klientami. Jakie są środki prawnie skutecznej reakcji? Czy prawo polskie zapewnia wystarczające instrumenty ochrony prawnej w sposób wystarczający zabezpieczając interesy pokrzywdzonych przedsiębiorców?
Internet służąc globalnemu przesyłaniu informacji, daje jak żadne inne medium nieograniczone możliwości wypowiadania się postronnym obywatelom na forum publicznym, przyczyniając się niewątpliwie do realizacji konstytucyjne zagwarantowanej wolności słowa. Jest też medium, który ze względu na swoją specyfikę – a więc uniwersalność, ogólnodostępność i relatywną taniość jest narzędziem coraz chętniej wykorzystywanym przez przedsiębiorców do prowadzenia, (rozwoju) działalności biznesowej. Niestety, coraz częściej mają miejsce incydenty, w których wolność wypowiedzi jest rażąco nadużywana. Dochodzenie ochrony swoich dóbr niejednokrotnie nie jest zadaniem łatwym jednak im wcześniej podjęta i zdecydowana reakcja tym większa szansa na skuteczną obronę oraz gwarancję braku podobnych naruszeń w przyszłości. Dlatego tak ważna jest wiedza w zakresie przysługujących podmiotowi środków reakcji prawnej, czemu będzie poświęcony niniejszy oraz dalsze artykuły.
Dla przedsiębiorcy – pod tym pojęciem rozumiejąc osobę fizyczną, osobę prawną czy też jednostkę organizacyjną nie posiadającą osobowości prawnej, (o których mowa w art. 33 par. 1 k.c.), prowadzącą we własnym imieniu działalność zarobkową lub zawodową oraz (stosownie do wymogów ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn. Dz. U. z 2010 r. nr 220o, poz. 1447 ze zm.) czyniąc to w sposób zorganizowany i ciągły – Internet daje realne możliwości budowania swojej renomy oraz dotarcia do rzeszy klientów daleko wykraczających poza lokalny rynek konsumentów. Funkcjonując w Internecie przedsiębiorca w większym stopniu naraża się jednak na naruszenia swoich dóbr osobistych.
Naruszenie dóbr osobistych może mieć dla przedsiębiorcy istotne następstwa, nierzadko prowadząc do reperkusji finansowych w związku ze zmniejszeniem poziomu sprzedaży, spadkiem obrotów, co w ostateczności może zaważyć na dalszym jego istnieniu. Przykładowo działania naruszające dobre imię przedsiębiorcy (renomę) narażają przedsiębiorcę na utratę zaufania nie tylko potencjalnych klientów, ale i stałych współpracowników prowadząc w konsekwencji do wycofania się stałych udziałowców czy też inwestorów pozbawiając tym samym przedsiębiorcę źródła kapitału inwestycyjnego.
Przedsiębiorca – jak każdy inny podmiot ma możliwość podjęcia obrony przed naruszeniem dobrego imienia, renomy i wizerunku firmy i innych dóbr zarówno na gruncie prawa cywilnego jak i karnego.
Kiedy mamy do czynienia z dobrem osobistym?
Aby w sposób właściwy odpowiedzieć na zasadniczą kwestię reakcji prawnej na dokonane naruszenie należy rozważyć – kiedy mamy do czynienia z dobrem osobistym. Zarówno Kodeks cywilny, podobnie jak Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1992 r. (Dz.U. z 1997 nr 78 poz. 483) – będącymi aktami prawnymi zawierającymi podstawowe gwarancje w tym zakresie nie zawierają definicji dobra osobistego, ograniczając się do przytoczenia w sposób nie enumeratywny a jedynie przykładowy – katalogu dóbr osobistych, zaliczając do nich min. zdrowie wolność, cześć, swobodę sumienia, nazwisko, wizerunek, nietykalność mieszkania i inne. Co więcej wymieniony katalog w zasadniczej mierze odnosi się do wartości immanentnie przypisanych wyłącznie osobom fizycznym i mających swoje źródło w przyrodzonej niezbywalnej godności człowieka. W jaki sposób, zatem materia ta została uregulowana w odniesieniu do osób prawnych, do których zaliczamy min. spółki kapitałowe ( sp. z o.o., sp. akcyjną), jednostki samorządu terytorialnego, fundację, czy niektóre stowarzyszenia?
W przypadku osób prawnych kodeks cywilny, nie zawiera odrębnych regulacji stwierdzając enigmatycznie by przepisy o ochronie dóbr osób fizycznych odpowiednio stosować do ochrony dóbr osób prawnych. Bliższą charakterystykę przedstawia doktryna oraz orzecznictwo sądowe. Nie ulega wątpliwości, że dobra takie jak: renoma lub dobra sława, wizerunek firmy, nazwa lub firma, tajemnica korespondencji, nietykalność lokali, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska należą do atrybutów osób prawnych, stanowiąc integralny element ich podmiotowości. Sąd Najwyższy precyzuje, iż: Dobra osobiste osób prawnych – to wartości niemajątkowe, dzięki którym osoba prawna może funkcjonować zgodnie ze swym zakresem działań (art. 43 w zw. z art. 23 k.c.) (SN z dn. 14.11.1986 r., II Cr 295/86, OSNCP 2/88, poz. 40).
W przypadku tzw. ”ułomnych osób prawnych”, do których zaliczane są min. osobowe spółki prawa handlowego (spółka jawna, partnerska, komandytowa) czy kapitałowe spółki w organizacji (np. spółka z o.o. w organizacji) a także niektóre stowarzyszenia czy organizacje – będące jednostkami organizacyjnymi, pozbawionymi osobowości prawnej a którym ustawa przyznaje zdolność prawną – art. 133 kodeksu cywilnego nakazuje do prawnej ich ochrony stosować odpowiednio przepisy o osobach prawnych.
