Szczegółowa regulacja dotycząca terminów załatwiania spraw przez organ podatkowy znajduje się w art.139 Ordynacji podatkowej.
Strona postępowania nie jest ograniczona żadnym terminem, do upływu którego powinna złożyć ponaglenie. Należy również podkreślić, że może tego dokonać zarówno po upływie pierwszego terminu do załatwienia sprawy, jak i również po upływie terminu, który został podany stronie w zawiadomieniu zgodnie z art.140 Ordynacji podatkowej.
Szczególny charakter ponaglenia przejawia się w tym, że składając je strona nie kwestionuje treści konkretnego aktu administracyjnego, lecz jak określa to J. Borkowski “pewien stan faktyczny i prawny spowodowany opieszałością organu” (B. Adamiak, J. Borkowski, Postępowanie administracyjne i sądowoadministracyjne, Warszawa 2009).
Do kogo wnosi się ponaglenie?
Przepisy Ordynacji podatkowej nie przewidują formy, w jakiej strona wnosi ponaglenie. Uznaje się, że powinno ono spełniać kryteria przewidziane dla podań. Ponaglenie wnosi się do organu podatkowego wyższego stopnia lub ministra właściwego do spraw finansów publicznych. Zgodnie z art.13 §3 Ordynacji podatkowej “organami podatkowymi wyższego stopnia są organy odwoławcze”. Dlatego też ponaglenie na opieszałość naczelnika urzędu skarbowego należy złożyć do dyrektora izby skarbowej, a w stosunku do ponaglenia na rak działania przez naczelnika urzędu celnego organem właściwym będzie dyrektor izby celnej. Natomiast w stosunku do wójta, burmistrza (prezydenta miasta), starosty albo marszałka województwa będzie to samorządowe kolegium odwoławcze. Mimo, iż minister właściwy do spraw finansów publicznych jest organem odwoławczym (a tym samym organem wyższego stopnia) od decyzji wydanych przez niego w I instancji w sprawach stwierdzenia nieważności decyzji, wznowienia postępowania, zmiany lub uchylenia decyzji lub stwierdzenia jej wygaśnięcia, to jednak powszechnie przyjmuje się, że nie można złożyć ponaglenia na jego bezczynność. Jeżeli byłoby to możliwe, to właśnie minister właściwy do spraw finansów publicznych rozpatrywałby ponaglenia na własne działania objawiające się niezałatwieniem spraw w terminie. Natomiast minister właściwy do spraw finansów publicznych jest kompetentny, zgodnie z art.141 §1 pkt2 Ordynacji podatkowej do rozpatrzenia ponaglenia w przypadku, gdy sprawa nie została załatwiona przez dyrektora izby skarbowej lub dyrektora izby celnej.
Co robi organ wyższego stopnia lub minister właściwy do sprawa finansów publicznych w przypadku uznania ponaglenia?
Jeżeli organ wyższego stopnia lub minister właściwy do spraw finansów publicznych uzna ponaglenie za uzasadnione może jedynie:
wyznaczyć dodatkowy termin załatwienia sprawy (należy zaznaczyć, że może to być drugi lub nawet trzeci) oraz;
zarządzić wyjaśnienie przyczyn i ustalenie osób winnych niezałatwienia sprawy w terminie.
Jednakże w razie potrzeby istnieje możliwość podjęcia środków, których celem jest zapobiegnięcie naruszaniu terminów załatwiania spraw w przyszłości.
Pomimo braku wymienienia w przepisie art.141 §2 Ordynacji podatkowej formy w jakiej organ rozstrzyga ponaglenie zarówno w literaturze, jak i w orzecznictwie uznaje się, że powinno to nastąpić poprzez wydanie postanowienia, na które nie służy zażalenie.
Godnym podkreślenia jest fakt, w przepisie art.141 Ordynacji podatkowej brak jest odesłania do odpowiedniego stosowania przepisów dotyczących odwołań. Wynika z tego, że organowi rozpatrującymi ponaglenie nie przysługują uprawnienia organu odwoławczego z art. 228 Ordynacji podatkowej i co należy podkreślić organ wyższego stopnia nie jest uprawniony do merytorycznego rozpoznania sprawy, w tym również kwestionowania przymiotu strony, w sytuacji gdy postępowanie zostało wszczęte na jej wniosek (Wyrok WSA z 5 czerwca 2008 r., I SA/Ke 128/08).
Rozstrzygnięcie organu wyższego stopnia konieczne jest również w przypadku, gdy ponaglenie uznane zostanie za nieuzasadnione, np. gdy organ rozstrzygający ponaglenie uzna je za bezzasadne, bądź też stwierdzi, że czynności organu nie mogą zostać zakończone przed upływem terminu wyznaczonego na podstawie art.140 §1 Ordynacji podatkowej. Uważa się, że właściwą formą w jakiej organ nie uwzględni ponaglenia powinno być postanowienie, które stanowi rozstrzygniecie kwestii merytorycznej, co do bezczynności organu (Wyrok WSA z 24 kwietnia 2008 r., III SA/Po 597/07).
Skarga do sądu administracyjnego.
Przepisy prawne dają również możliwość wniesienia skargi na bezczynność organu podatkowe do sądu administracyjnego zgodnie z art.3 §2 pkt 4 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 z późn.zm), aczkolwiek konieczne jest wyczerpanie środków zaskarżenia, jeżeli służyły one skarżącemu w postępowaniu przed organem właściwym w sprawie. Wyczerpanie takich środków zaskarżenia będzie miało miejsce wtedy, gdy wnioskodawca przed wniesieniem skargi do sądu administracyjnego złożył ponaglenie w trybie art.141 Ordynacji podatkowej. Co ważniejsze wniesienie skargi na bezczynność organy podatkowego uwarunkowane jest od rozpatrzenia ponaglenia przez organ wyższego stopnia lub przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych. Jest to ponadto środek ochrony odpowiedni dla osób, które nie mogły złożyć ponaglenia z powodu faktu, że organem podatkowym wyższego stopnia jest minister właściwy do spraw finansów publicznych, co zostało wyjaśnione wyżej. Skarga do sądu administracyjnego na bezczynność organu podatkowego nie jest tożsama ze skargą na postanowienie organu do którego zostało wniesione ponaglenie.
