Zbycie praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej

Zbycie praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej

Przesłanki skutecznego zbycia ogółu praw i obowiązków

Podstawową przesłanką skutecznego przeniesienia ogółu praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej jest spełnienie dwóch wymogów określonych w art. 10 k.s.h. Po pierwsze, możliwość taka musi być przewidziana w umowie spółki. Oznacza to, że co do zasady w spółkach osobowych nie jest możliwe zbycie ogółu praw i obowiązków, chyba że wspólnicy umówili się inaczej.

Po drugie, poza właściwym postanowieniem umowy musi zostać wyrażona pisemna zgoda wszystkich wspólników. Forma pisemna zastrzeżona jest w tym wypadku tylko dla celów dowodowych, a więc jej brak nie powoduje nieważności przeniesienia praw i obowiązków. Umowa spółki może oczywiście przewidywać kwalifikowaną formę zgody (np. aktu notarialnego). Nawet jeżeli spółka posiada nieruchomości nie jest konieczne sporządzenie aktu notarialnego (chyba, że wymóg taki przewiduje umowa). Umowa spółki może też łagodzić omawiany warunek np. przez ograniczenie liczby wspólników których zgoda jest potrzebna do dokonania transakcji albo nawet przez całkowitą eliminację tego warunku.

Czynność zbycia ogółu praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej dokonana bez zachowania powyższych wymogów jest nieważna (art. 58 § 1 k.c.). Oprócz powyższych przesłanek wynikających wprost z art. 10 k.s.h. istnieje też kilka innych ograniczeń z których część odnosi się do wszystkich rodzajów spółek, a część do ich konkretnych form.

Zakaz rozszczepiania praw i obowiązków wspólnika

Nie jest możliwe przeniesienie tylko części praw i obowiązków, w szczególności przez procentowe określenie zbywanego „udziału” w spółce osobowej. Stanowisko takie zajął Sąd Okręgowy w Gdańsku w postanowieniu z dnia 13 maja 2009 roku (sygn. VIII Ga 23/09). Trudno bowiem wyobrazić sobie sytuację, w której nabywca miałby wykonywać nabyte tylko w części np. prawo prowadzenia spraw spółki lub prawo kontroli. Dlatego prawa i obowiązki wspólnika traktuje się jako jedną, nierozerwalną całość (stąd w przepisie art. 10 k.s.h. mowa o zbyciu ogółu praw i obowiązków).

Za niedopuszczalne uznaje się także czynności obciążające ogół praw i obowiązków wspólnika (np. ustanowienie zastawu albo prawa użytkowania) ponieważ prowadzą one do ich faktycznego rozszczepienia.

Zakaz rozszczepiania praw i obowiązków wspólnika nie wyklucza możliwości zbycia konkretnych wierzytelności wobec spółki wynikających z przysługujących wspólnikowi praw. Możliwe jest więc np. zbycie roszczenia o wypłatę z zysku za rok 2011, ale nie jest już możliwe przeniesienie samego prawa do udziału w zysku. Dopuszczalne jest rozporządzanie wierzytelnościami zarówno istniejącymi jak i przyszłymi.

Szczególnym przypadkiem w którym będzie miało miejsce nabycie „udziałów” w częściach ułamkowych jest dziedziczenie. W tej sytuacji spadkobiercy nabędą ogół praw i obowiązków po spełnieniu warunków z art. 10 k.s.h. oraz po wyznaczeniu przedstawiciela, który w ich imieniu będzie dokonywał wszelkich czynności. Możliwe jest także nabycie „udziałów” przez kilka podmiotów – np. małżonków pozostających w ustroju wspólności ustawowej lub działających łącznie wspólników spółki cywilnej (w tym przypadku prawa i obowiązki będą przedmiotem wspólności łącznej).

Szczególne ograniczenia zastosowania art. 10 k.s.h.

Kolejne ograniczenia dotyczą tylko spółki partnerskiej i komandytowej. W pierwszym przypadku zbycie może nastąpić jedynie na rzecz osoby posiadającej odpowiednie kwalifikacje umożliwiające jej udział w konkretnej spółce, natomiast w drugim przypadku – nabywca praw i obowiązków komandytariusza nie uzyskuje prawa do prowadzenia spraw spółki (to wymagałoby zmiany umowy spółki). Art. 10 k.s.h. nie znajdzie też zastosowania do praw i obowiązków akcjonariuszy w spółce komandytowo – akcyjnej, bowiem w tym wypadku stosuje się odpowiednio przepisy o spółkach akcyjnych.

Umowa przenosząca ogół praw i obowiązków wspólnika

Czynność zbycia ogółu praw i obowiązków może być dokonana w drodze dowolnej umowy. Może to być więc przykładowo sprzedaż, darowizna lub zamiana. Ustawodawca nie narzucił żadnego wymogu co do formy, jednak dla zachowania bezpieczeństwa obrotu warto dokonać tej czynności w formie pisemnej. Sporządzenie aktu notarialnego nie jest obligatoryjne nawet, jeżeli spółka dysponuje nieruchomością. Umowa spółki może oczywiście ustanowić surowsze wymogi co do formy.

Dla zbycia ogółu praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej nie jest konieczna zmiana umowy spółki.

Odpowiedzialność zbywcy i nabywcy

W przypadku przeniesienia ogółu praw i obowiązków wspólnika na inną osobę, za zobowiązania występującego wspólnika związane z uczestnictwem w spółce osobowej i zobowiązania tej spółki osobowej odpowiadają solidarnie występujący wspólnik oraz wspólnik przystępujący do spółki (art. 10 § 3 k.s.h.). Regulacja ta z jednej strony zapobiega uchylaniu się przed odpowiedzialnością za zobowiązania, a z drugiej poprawia sytuację wierzyciela – za to samo zobowiązanie subsydiarnie odpowiada bowiem nie tylko dotychczasowy wspólnik, ale także jego następca prawny. Wyłączenie stosowania art. 10 § 3 k.s.h. jest niedopuszczalne i jako czynność prawna sprzeczna z bezwzględnie obowiązującym przepisem prawa jest nieważna (art. 58 § 1 k.c.).

Polecane

Najnowsze