Ograniczenia zbywalności udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością.

Ograniczenia zbywalności udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością.

Swoboda rozporządzalności udziałem:

Prawo do rozporządzania udziałem jest podstawowym majątkowych prawem wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Rozporządzanie udziałem może polegać na zbyciu udziału, zastawieniu lub ustanowieniu na nim prawa użytkowania. Warto w tym kontekście zasygnalizować, iż możliwość zbycia dotyczy zbycia całego udziału, lub jego części (gdy wspólnik ma najwyżej jeden udział).

Zakaz rozporządzania udziałami przed wpisem do rejestru:

W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę, iż rozporządzanie udziałami jest możliwe dopiero po zarejestrowaniu w rejestrze lub zarejestrowaniu podwyższenia kapitału zakładowego. W świetle art. 16 kodeksu spółek handlowych, rozporządzenie udziałem dokonane przed wpisem spółki kapitałowej do rejestru albo przed zarejestrowaniem podwyższenia kapitału zakładowego jest nieważne. W piśmiennictwie dosyć powszechnie podnosi się, iż celem w/w rozwiązania jest wyłączenie obrotu prawem, które w rzeczywistości jest warunkowe. Wskazuje się bowiem, iż do momentu wpisania spółki do rejestru (lub wpisania podwyższenia kapitału), udziały w istocie jeszcze nie istnieją, ponieważ wpis samej spółki jak i podwyższenia kapitału zakładowego ma charakter konstytutywny (prawotwórczy).

Ograniczenia rozporządzania udziałami:

Kwestię ograniczenia rozporządzania udziałem po wpisie spółki do rejestru lub po zarejestrowaniu podwyższenia kapitału zakładowego reguluje art. 182 ksh. Zgodnie z przywołanym przepisem umowa spółki może uzależnić zbycie udziału, jego części lub jego ułamkowej części oraz zastawienia udziału od zezwolenia spółki bądź w inny sposób ograniczyć.

Biorąc pod uwagę powyższe należy dojść do wniosku, iż ograniczenie rozporządzalności udziałami może wprowadzić wyłącznie umowa spółki (postanowienia ograniczające obrót udziałami mogą zostać wprowadzone w pierwotnym tekście umowy spółki albo mogą wynikać ze zmiany umowy).

W tym kontekście warto przytoczyć, iż art. 57§2 kodeksu cywilnego nie wyłącza dopuszczalności zobowiązania, że uprawniony nie dokona oznaczonych rozporządzeń prawem. W związku z powyższym, często wspólnicy spółki z o.o. (zawierając odrębne porozumienia) wyłączają możliwość zbycia udziału przez określony czas. Nie ulega jednak wątpliwości, iż dokonanie rozporządzenia udziałem, wbrew zawartej umowie, jest skuteczne. Osoba rozporządzająca udziałem może co najwyżej ponosić wyłącznie potencjalną odpowiedzialność odszkodowawczą wobec podmiotu, względem którego się zobowiązała.

Zakres ograniczeń zbywalności udziałów:

Wspólnicy w umowie spółki mogą stosunkowo swobodnie ograniczyć zbywalność udziałów. W praktyce, jednakże dosyć rzadko spotyka się rozwiązania, które pozostawiają wspólnikom całkowitą swobodę w obrocie udziałami.

Z drugiej strony w spółce z o.o. nie można całkowicie wyłączyć zbywalności udziałów. Powszechnie wskazuje się, iż ograniczenia, które tworzą wspólnika tzw. „więźniem spółki” są sprzeczne z art. 57§1 kc, art. 182§1 ksh, a także z charakterem spółki z o.o. i ogólnym zakazem tworzenia wieczystych stosunków prawnych o charakterze trwałym. Ponadto, w doktrynie za niedopuszczalne (nieważne), jako stanowiące obejście prawa, uznaje się postanowienia umowy spółki, które formalnie nie wyłączają możliwości zbycia udziału, lecz poprzez wprowadzone procedury prowadzą w rzeczywistości do niezbywalności udziałów (np. przyjęcie, iż zarząd spółki udziela zgody na zbycie udziałów w terminie pięciu lat od dnia zgłoszenia stosownego zamiaru). Podobnie za niedopuszczalne uznaje się postanowienia, które w praktyce wyłączają obrót udziałami przez ustanowienie warunków nieopłacalnych lub niemożliwych do przyjęcia.

Ograniczenia zbywalności udziału: 

Kodeks spółek handlowych przewiduje otwarty katalog ograniczeń zbywalności udziałów, dając jeden przykładowy, tj. uzależnienie zbycia od zgody spółki. Należy jednak zauważyć, iż w sytuacji wprowadzenia innych rodzajów ograniczeń, umowa spółki powinna szczegółowo określać rodzaj danego ograniczenia oraz sankcje jego przekroczenia

Dodatkowo warto podkreślić, że przewidziane umowne ograniczenia zbywalności mogą dotyczyć wszystkich albo niektórych udziałów. Ponadto, wprowadzone ograniczenia mogą mieć charakter jednolity, chociaż dopuszczalne jest wprowadzenie odmiennych warunków zbywania w stosunku do różnych udziałów lub wspólników. Biorąc pod uwagę, iż w przepisach dotyczących spółki z o.o. nie występują grupy udziałów (na podobieństwo akcji różnych rodzajów), umowa powinna odpowiednio wskazywać, które udziały i jak są ograniczone w zbywaniu.

W praktyce najczęściej spotykanymi ograniczeniami zbywalności udziałów są:

1) zakaz zbywania udziałów przez określony czas (np. przez pierwszy rok od zarejestrowania spółki),

2) uzależnienie możliwości zbycia udziału od nadejścia oznaczonego terminu albo warunku,

3) ograniczenie co do osoby nabywcy, polegające na:

a) wskazaniu konkretnej osoby,

b) wskazaniu cech osobistych, jakie powinien posiadać potencjalny nabywca (np. warunek zamieszkania w danej miejscowości, wiek, płeć, posiadanie określonej pozycji społecznej),

c)  wskazaniu określonych kategorii osób, które jako jedyne mogą nabyć udziały (np. osoby reprezentujące określony zawód, lub posiadające określone zezwolenia, koncesje),

d) wskazaniu kwalifikacji zawodowych osób nabywających udziały (np. konieczność posiadania określonych umiejętności w zakresie zarządzania, księgowości, prawa, lub doświadczenia w prowadzeniu działalności gospodarczej),

4) wyłączenie określonych kategorii osób od możliwości nabycia udziału (np. cudzoziemców, osób karanych lub zajmujących się interesami konkurencyjnymi),

5) przyznanie spółce prawa wyboru kandydata na nabywcę,

6) zastrzeżenie prawa pierwokupu lub pierwszeństwa na rzecz wspólnika lub wspólników,

7) przyznanie kompetencji do wyrażenia zgody na zbycie udziałów innemu organowi niż zarząd (np. wymóg uzyskania zgody zgromadzenia wspólników bądź wszystkich wspólników, poszczególnych wspólników, członków zarządu, rady nadzorczej lub osób trzecich),

8) zastrzeżenie wymogu wpłacenia przez nabywcę konkretnej kwoty na fundusz rezerwowy,

9) uzależnienie zbycia od zapłaty określonej ceny nabycia.

Ograniczenie zbywalności udziałów, z którymi związany jest obowiązek powtarzających się świadczeń niepieniężnych.

Niezależnie od powyższego warto zauważyć, iż ustawodawca przewidział odrębne unormowanie kwestii zbycia udziałów, z którymi związany jest obowiązek powtarzających się świadczeń niepieniężnych. W świetle art. 176§3 ksh, zbycie udziału, z którym jest związany obowiązek powtarzających się świadczeń niepieniężnych może nastąpić jedynie za zgodą spółki, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Należy jednak wskazać, iż art. 176§3 ksh ma charakter dyspozytywny – w związku z czym umowa spółki może znieść powyższy wymóg albo wprowadzić inną formę ograniczenia zbywalności przedmiotowych udziałów.

Polecane

Najnowsze