Dla systematyzacji wywodu należy wskazać podstawową różnicę pomiędzy etapem rejestracji spółki akcyjnej a etapem rejestracji podwyższenia kapitału zakładowego spółki akcyjnej. Różnica ta dotyczy momentu powstania praw z akcji. Przed zarejestrowaniem spółki akcyjnej prawa z akcji już istnieją, a ich powstanie ma miejsce w momencie zawiązania spółki akcyjnej. Zawiązanie spółki akcyjnej następuje z kolei w wyniku objęcia wszystkich akcji przez akcjonariuszy (art. 310 § 1 KSH). Z tego względu ustawodawca słusznie zakazał rozporządzania akcjami pomiędzy etapem zawiązania spółki akcyjnej a jej rejestracją. Odwrotnie dzieje się podczas podwyższenia kapitału zakładowego, kiedy to akcje nowej emisji powstają dopiero z chwilą rejestracji podwyższenia kapitału zakładowego. Stąd zakaz rozporządzania akcjami nowej emisji przed rejestracją podwyższenia kapitału zakładowego wydaje się oczywisty, wręcz zbędny, ponieważ przedmiot rozporządzania jeszcze nie istnieje, a zgodnie z rzymską paremią Nemo plus iuris in alium transferre potest quam ipse habet, czyli nikt nie może przenieść na drugiego więcej prawa, niż sam posiada.
Mimo powyższych uwag należy podkreślić, że zakaz wynikający z treści art. 16 KSH nie wyklucza możliwości zmian podmiotowych na etapie spółki w organizacji. Charakter tych zmian może obejmować zarówno zakres całościowy jak i częściowy. Taka możliwość jest jednak uzależniona od zmiany umowy spółki akcyjnej a nie od możliwości przelewu praw udziałowych inkorporowanych w akcjach. Taka zmiana umowy wymaga jednomyślności. Analogiczne wywody dotyczą również liczby akcji, która może być zmieniona poprzez zmianę statutu spółki akcyjnej.
Omawiane ograniczenie rozporządzalności akcji dotyczy wyłącznie czynności prawnych rozporządzających oraz zobowiązująco – rozporządzających (także pod warunkiem zawieszającym w postaci dokonania właściwej rejestracji). Niewykluczone jest zatem zawieranie umów ze skutkiem wyłącznie zobowiązującym z zastrzeżeniem, że skutek rozporządzający nastąpi z chwilą wpisu spółki akcyjnej do rejestru albo wpisania do tego rejestru podwyższenia kapitału zakładowego.
Naruszenie zakazu zawartego w art. 16 KSH skutkuje bezwzględną nieważnością czynności prawnej przenoszącej lub obciążającej akcje spółki akcyjnej. Oznacza to, że czynność prawna uważana jest za niebyłą. Taki sam skutek następuje w relacji do czynności prawnej zmierzającej do obejścia zakazu rozporządzania akcjami przed wpisem spółki akcyjnej do rejestru lub przed zarejestrowaniem podwyższenia kapitału zakładowego (art. 58 § 1 Kodeksu cywilnego)
Literatura:
1. Kodeks spółek handlowych. Komentarz (red. J. Strzępka), wyd. 5, Warszawa 2012;
-
2. Komentarz do kodeksu spółek handlowych. Spółka akcyjna i przepisy karne (red. R. Potrzeszcz, T. Siemiątkowski), Warszawa 2003;
-
3. Rodzynkiewicz M., Kodeks spółek handlowych. Komentarz, wyd. 3, Warszawa 2009;
-
4. System Prawa Prywatnego, t. XIX, Prawo Papierów Wartościowych (red. Z. Radwański, red. tomu A. Szumański), Warszawa 2006.
