Regulacja prawna
Zgodnie z art. 897 k.c. jeżeli po wykonaniu darowizny darczyńca popadnie w niedostatek, obdarowany ma obowiązek, w granicach istniejącego jeszcze wzbogacenia, dostarczać darczyńcy środków, których mu brak do utrzymania odpowiadającego jego usprawiedliwionym potrzebom albo do wypełnienia ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych. Obdarowany może jednak zwolnić się od tego obowiązku zwracając darczyńcy wartość wzbogacenia.
Główne przesłanki powstania obowiązku z art. 897 k.c.
Do głównych przesłanek powstania obowiązku z art. 897 k.c. należy zaliczyć zaistnienie stanu niedostatku po stronie darczyńcy oraz uprzedniość wykonania darowizny w stosunku do powstania stanu niedostatku. W doktrynie przyjmuje się, że niedostatek, o którym mowa, dotyczy dwóch sytuacji: 1) braku środków potrzebnych darczyńcy do zaspokojenia jego usprawiedliwionych potrzeb; 2) braku środków potrzebnych darczyńcy do wypełnienia ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych (zob. J. Jezioro [w:] E. Gniewek, Kodeks cywilny. Komentarz, Warszawa 2011, s. 1438 i n.). Jak zostało już zaznaczone, bardzo ważnym jest, aby omawiany stan powstał dopiero po wykonaniu darowizny. W przeciwnym razie, przepis art. 897 k.c. nie znajdzie zastosowania, a uprawnień darczyńcy będzie można odszukiwać w przepisie art. 896 k.c. (darczyńca może odwołać darowiznę jeszcze nie wykonaną, jeżeli po zawarciu umowy jego stan majątkowy uległ takiej zmianie, że wykonanie darowizny nie może nastąpić bez uszczerbku dla jego własnego utrzymania odpowiednio do jego usprawiedliwionych potrzeb albo bez uszczerbku dla ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych).
Zakres obowiązku z art. 897 k.c.
Poza powyżej wskazanym stanem niedostatku, a dokładniej jego wielkości, zakres obowiązku z art. 897 k.c. kształtuje także jeszcze jedna okoliczność. Jest nią wielkość nadal istniejącego wzbogacenia obdarowanego (ocenia powinna nastąpić według przepisów Tytułu V Księgi trzeciej Kodeksu cywilnego – art. 405 – 414 k.c.).
Upoważnienie przemienne (facultas alternativa), jako forma uwolnienia się od obowiązku z art. 897 k.c.
W przypadku zaktualizowania się w danym stanie faktycznym obowiązku z art. 897 k.c., obdarowany zyskał możliwość zwolnienia się z niego. Tego rodzaju boczna furtka, pozwala wybrać obdarowanemu pomiędzy dwoma możliwościami, to jest uczynieniem zadość omawianemu obowiązkowi, a zwróceniem darczyńcy istniejącego nadal wzbogacenia. Istota konstrukcji upoważnienia przemiennego, (facultas alternativa) przewiduje w takiej sytuacji, że spełnienie jednego z opcjonalnych świadczeń powoduje wykonania i wygaśnięcie całego zobowiązania.
Bibliografia:
1. Gniewek E. [red.], Kodeks cywilny. Komentarz., Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2011.
2. Łętowska E. [red.], Prawo zobowiązań – część ogólna. System prawa prywatnego. Tom 5, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2006.
3. Radwański Z., Prawo cywilne – część ogólna, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2005.
4. Radwański Z., Olejniczak A., Zobowiązania – część ogólna, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2008.
5. Radwański Z., Panowicz – Lipska J., Zobowiązania – część szczegółowa, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2010.
