Rażąca niewdzięczność obdarowanego w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego

Rażąca niewdzięczność obdarowanego w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego

Zakres podmiotowy rażącej niewdzięczności

W myśl przepisu art. 898 § 1 k.c. rażąca niewdzięczność uzasadniająca odwołanie darowizny musi zaistnieć po stronie obdarowanego względem darczyńcy. Oznacza to między innymi, iż uprawnienia do odwołania do darowizny nie kształtuje rażąca niewdzięczność spadkobierców obdarowanego wobec darczyńcy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2002 r., sygn. akt: II CKN 1395/00). Kwestią sporną jest zaś, czy w hipotezie art. 898 § 1 k.c. mieści się rażąca niewdzięczność obdarowanego względem osób trzecich. Sąd Najwyższy wydaje się w ostatnim czasie przychylać do stanowiska aprobującego objęcie przedmiotowym przepisem tego rodzaju sytuacji (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 lipca 200 r., sygn. akt: I CKN 99/98, por.: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 września 1969 r., sygn. akt: III CZP 63/69).

Zakres przedmiotowy rażącej niewdzięczności – uwagi ogólne

Jak zostało już zaznaczone na wstępie, ustawodawca w żadnym miejscu nie sprecyzował pojęcia „rażąca niewdzięczność”. Zabieg takowy powoduje pozostawienie sądowi do oceny, czy konkretne zachowania (działania lub zaniechania – wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 marca 2001 r., sygn. akt: V CKN 1599/00) mieszczą się jego zakresie. Ocena ta powinna być dokonywana przez sąd na podstawie całokształtu norm moralnych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2005 r., sygn. akt: I CK 112/05). W tym miejscu nie można zapominać, iż część norm moralnych została przeniesiona na grunt norm prawnych.

Zakres przedmiotowy rażącej niewdzięczności – ujęcie modelowe

Analizując judykaturę Sadu Najwyższego dotyczącą rażącej niewdzięczności, nie sposób nie zauważyć, iż skonstruowane zostało, dzięki nad wyraz stałej linii orzeczniczej w tej kwestii, swoiste modelowe ujęcie tejże klauzuli generalnej. Z dużą dozą ostrożności można stwierdzić, iż opiera się ono na tezie, iż rażąca niewdzięczność (bez względu na to, jaką szczególną postać przyjmie) musi przejawiać się w świadomości obdarowanego i musi się wiązać z negatywnym zamiarem, ocenianym przynajmniej jako nieprzyjazny (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 1997 r., sygn. akt: I CKN 117/97; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 1999 r., sygn. akt: II CKN 600/98; wyrok Sadu Najwyższego z dnia 2 grudnia 2005 r., sygn. akt: II CK 265/05).

Zakres przedmiotowy rażącej niewdzięczności – problematyka przestępstw

Bez wątpienia, w zakresie rażącej niewdzięczności mieszczą się zachowania obdarowanego wobec darczyńcy, które wyczerpują znamiona czynów przestępnych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 lipca 2000 r., sygn. akt: I CKN 919/98). W tym miejscu należy mieć na uwadze kwestię świadomego działania (zaniechania) obdarowanego.

Zakres przedmiotowy rażącej niewdzięczności – problematyka powinności świadczenia pomocy między bliskimi

Rażąca niewdzięczność może polegać na zaprzestaniu świadczenia pomocy i opieki przez obdarowanego wobec darczyńcy, będącego dla niego osobą bliską (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2009 r., sygn. akt: III CSK 307/08). Z drugiej strony należy jednak pamiętać, iż darczyńca nie może oczekiwać, nawet od osób najbliższych, pomocy w postaci świadczenia pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 marca 2000 r., sygn. akt: II CKN 810/98).

Zakres przedmiotowy rażącej niewdzięczności – problematyka konfliktów rodzinnych

Znamion rażącej niewdzięczności nie wyczerpują drobne, umyślne zachowania obdarowanego wobec darczyńcy, przyjmujące postać zwykłych konfliktów życiowych, w szczególności konfliktów rodzinnych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2000 r., sygn. akt: II CKN 280/00).

Polecane

Najnowsze