Wyłączenie pracownika organu administracji publicznej
Pojęcie „pracownik organu administracji publicznej” ma szeroki zakres znaczeniowy, a ich status prawny jest wysoce zróżnicowany.
Zgodnie z treścią art. 24 k.p.a. pracownik organu administracji publicznej podlega wyłączeniu od udziału w postępowaniu sprawie:
– w której jest stroną albo pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy może mieć wpływ na jego prawa lub obowiązki;
– swego małżonka oraz krewnych i powinowatych do drugiego stopnia;
– osoby związanej z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli;
– w której był świadkiem lub biegłym albo był lub jest przedstawicielem jednej ze stron, albo w której przedstawicielem strony jest: jego małżonek, krewny i powinowaty do drugiego stopnia oraz osoba związana z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli;
– w której brał udział w wydaniu zaskarżonej decyzji;
– z powodu której wszczęto przeciw niemu dochodzenie służbowe, postępowanie dyscyplinarne lub karne;
– w której jedną ze stron jest osoba pozostająca wobec niego w stosunku nadrzędności służbowej.
Powody wyłączenia pracownika od udziału w postępowaniu trwają także po ustaniu małżeństwa przysposobienia, opieki lub kurateli (art. 24 § 2 k.p.a.).
Pracownik organu administracji publicznej podlega wyłączeniu od udziału w sprawie już zawisłej przed organem administracji publicznej, niezależnie od rodzaju i charakteru sprawy, w każdym stadium tej sprawy oraz w każdej instancji trybu zwykłego lub trybów nadzwyczajnych.
Wyłączenie pracownika organu administracji publicznej „od udziału w postępowaniu”
Przez udział w postępowaniu w sprawie należy rozumieć podejmowanie przez pracownika organu administracji publicznej przewidzianych w przepisach prawa czynności procesowych niezbędnych do załatwienia sprawy w formie decyzji, a jeżeli pracownik jest upoważniony do wydawania decyzji w imieniu organu administracji publicznej lub pełni funkcje organu, również załatwienie sprawy w formie decyzji. Pracownik wyłączony od udziału w sprawie nie może zatem podejmować czynności procesowych w tej sprawie, z wyjątkiem czynności nie cierpiących zwłoki ze względu na interes społeczny i ważny interes stron.
Poza przyczynami wyłączenia pracownika organu administracji publicznej od udziału w postępowaniu, wymienionymi w art. 24 § 1 k.p.a., nie można wykluczyć przypadków, w których powstają wątpliwości co do bezstronności pracownika w rozpatrywaniu i załatwianiu określonej sprawy administracyjnej. Przepis art. 24 § 3 k.p.a. jako przyczynę wyłączenia pracownika wskazuje „istnienie okoliczności nie wymienionych w art. 24 § 1 k.p.a., które mogą wywołać wątpliwość co do bezstronności pracownika.
Tryb wyłączenia pracownika
Wyłączenie pracownika od udziału w postępowaniu z przyczyn wymienionych w art. 24 § 1 k.p.a. następuje z mocy prawa, czyniąc go niezdolnym do udziału w tym postępowaniu z racji istnienia wymienionych w tym przepisie przesłanek.
O wyłączeniu pracownika na podstawie art. 24 § 3 k.p.a. jego bezpośredni przełożony orzeka w formie postanowienia, na które nie służy zażalenie.
Procesowe skutki naruszenia przepisu art. 24 k.p.a. zawiera art. 145 § 1 pkt 3, k.p.a. z tym zastrzeżeniem, że przesłanką wznowienia postępowania jest „wydanie decyzji” przez pracownika podlegającego wyłączeniu, a nie „udział” takiego pracownika w postępowaniu, w którym wydano decyzję ostateczną.
