Rola zarzutu
Instytucja zarzutu w postępowaniu egzekucyjnym zapewnia przede wszystkim weryfikację działań organów egzekucyjnych podejmowaną w celu ochrony adresata tych działań, czyli zobowiązanego. Jest to środek względnie suspensywny, ponieważ jego wniesienie nie wstrzymuje postępowania egzekucyjnego, a także niedewolutywny, ze względu na to, iż organem właściwym do jego rozpoznania i rozstrzygnięcia jest organ egzekucyjny, a nie organ wyższego stopnia. Środek ten może być wykorzystany wyłącznie w początkowym etapie postępowania egzekucyjnego, w fazie jego wszczęcia, dlatego też nie może on dotyczyć czynności podjętych po doręczeniu tytułu wykonawczego i upływie terminu do jego wniesienia.
Przesłanki wniesienia zarzutu
Zarzuty w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej wnosi się w terminie 7 dni od dnia doręczenia zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego. Zarzuty zobowiązany może oprzeć jedynie na enumeratywnie wymienionych w ustawie egzekucyjnej podstawach określonych w art. 33. Są to:
1) wykonanie lub umorzenie w całości albo w części obowiązku, przedawnienie, wygaśnięcie albo nieistnienie obowiązku
2) odroczenie terminu wykonania obowiązku albo brak wymagalności obowiązku z innego powodu, rozłożenie na raty spłaty należności pieniężnej
3) określenie egzekwowanego obowiązku niezgodnie z treścią obowiązku wynikającego z orzeczenia
4) błąd co do osoby zobowiązanego
5) niewykonalność obowiązku o charakterze niepieniężnym
6) niedopuszczalność egzekucji administracyjnej lub zastosowanego środka egzekucyjnego
7) brak uprzedniego doręczenia zobowiązanemu upomnienia (zawierającego wezwanie do wykonania obowiązku z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego)
8) zastosowanie zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego
9) prowadzenie egzekucji przez niewłaściwy organ egzekucyjny
10) niespełnienie wymogów, które powinien spełniać odpowiednio sporządzony tytuł wykonawczy
Należy podkreślić, że na mocy art. 63 k.p.a. w związku z art. 33 u.p.e.a. zarzut powinien odpowiadać wymogom formalnym dla podania, a także zawierać określenie podstawy zarzutu. Konieczność wskazania podstawy prawnej zarzutów spoczywa na zobowiązanym. Jak wskazał NSA (I OSK 522/07, LEX nr 374393), to właśnie na osobie, do której skierowano tytuł wykonawczy, spoczywa obowiązek wskazania, na której z okoliczności wymienionych w art. 33 u.p.e.a. opiera swój zarzut. W orzecznictwie podkreśla się ponadto, iż jeśli organ egzekucyjny, do którego zgłoszony został wniosek w przedmiocie zarzutów egzekucyjnych, ma wątpliwości co do tego, czego dotyczy wniosek, obowiązkiem tego organu jest podjęcie z urzędu czynności wyjaśnienia treści żądania strony (III SA 726/03, ., III SA 1950/03).
Tryb rozpatrywania zarzutów
Środek ten wnosi się do organu egzekucyjnego, który zobowiązany jest do przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego. W przypadku powołania się zobowiązanego na podstawy z art. 33 pkt 1-7, 9 i 10 u.p.e.a., a przy obowiązkach o charakterze niepieniężnym- również art. 33 pkt 8 u.p.e.a. organ egzekucyjny musi uzyskać stanowisko wierzyciela przed rozpoznaniem zarzutów. Jeśli zarzuty zostały zgłoszone na podstawie art. 33 pkt 1-5 u.p.e.a, stanowisko takie jest dla organu wiążące. Wierzyciel może również wydać postanowienie o niedopuszczalności zgłoszenia zarzutu, jeżeli zarzut był lub jest przedmiotem rozpoznania w postępowaniu administracyjnym albo zobowiązany kwestionuje w całości lub w części wymagalność należności pieniężnej ze względu na jej wysokość określoną w orzeczeniu, od którego przysługuje środek zaskarżenia. Następnie, organ egzekucyjny wydaje postanowienia:
1) Jeśli uzna zarzuty za uzasadnione- postanowienie o umorzeniu postępowania albo o zastosowaniu mniej uciążliwego środka egzekucyjnego
2) Jeśli uzna zarzuty za nieuzasadnione- postanowienie o odrzuceniu zarzutów
