Przepis ten został wprowadzony w celu zakazu indywidualnych aktów protestu (czy strajków) na większą skalę podejmowanych np. z pobudek politycznych. Art 45 pr. pras.: „Kto wydaje dziennik, lub czasopismo bez rejestracji albo zawieszone -podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności”. Art. 49. mówi nam: „Kto
narusza przepisy art. 3, 11 ust. 2, art. 14, 15 ust. 2 i art. 27 – podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności”.
Jeżeli program radiowy lub telewizyjny jest rozpowszechniany bez koncesji, ustawa z dnia 29 grudnia 1992 roku o radiofonii i telewizji przewiduje karę grzywny, ograniczenie wolności albo pozbawienie wolności do lat 2, a także karę grzywny,
ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku za rozprowadzanie programu radiowego lub telewizyjnego bez wpisu do rejestru.
Czyny zabronione, które precyzują obowiązek lub zakaz publikacji określonych
materiałów prasowych, a także zakaz ujawniania określonych informacji stanowią kolejną grupę gdzie mamy do czynienia z odpowiedzialnością karną. Art. 46 pr. pras. stanowi: „Ust. 1. Kto wbrew obowiązkowi wynikającemu z ustawy uchyla się od opublikowania sprostowania lub odpowiedzi, o których mowa w art. 31, albo publikuje takie sprostowanie lub odpowiedź wbrew warunkom określonym w ustawie podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności”. To na osobie redaktora naczelnego ciąży obowiązek publikowania sprostowań oraz odpowiedzi. Jest ona odpowiedzialna za decydowanie o działalności redakcji.
W 2004 roku Trybunał Konstytucyjny uznał ust. 1 art. 46 za niezgodny z Konstytucją w związku z art. 32 ust. 6 w zakresie, w jakim nie definiując pojęcia
sprostowania i odpowiedzi, zakazuje pod groźbą kary komentowania tekstu sprostowania w tym samym numerze lub audycji, w której sprostowanie to zostało opublikowane (wyrok TK Dz. U. z 2004 r. Nr 111, poz. 1181). Zgodnie z art. 32 ust. 6 prawa prasowego redaktor naczelny zobowiązany jest do opublikowania odpowiedzi prasowej i sprostowania bezpłatnie, na wniosek zainteresowanego. Nie wolno mu bez zgody wnioskodawcy dokonywać w nich skrótów ani innych zmian, które by osłabiały znaczenie tekstu lub intencje autora. Odpowiedź nie może być dłuższa od dwukrotnej objętości materiału prasowego, którego dotyczy. Nie można wymagać, by była krótsza niż pół strony maszynopisu (art. 32 ust. 7).
Redaktor musi odmówić zamieszczenia odpowiedzi, m. in. jeśli zawiera treść karalną lub narusza interesy osób trzecich i nie jest rzeczowa, a także gdy wpłynęła po miesiącu od opublikowania danego materiału. Art. 47 pr. pras. stanowi: „Kto wbrew obowiązkowi wynikającemu z art. 34 i 35 uchyla się od opublikowania komunikatu urzędowego, ogłoszenia sądu lub innego organu państwowego, jak również listu gończego podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności”.
Poza odpowiedzialnością karną, która zostaje omawiana w pracy, mamy również do
czynienia z odpowiedzialnością cywilną oraz odpowiedzialnością zawodową dziennikarzy – o której rozstrzygają dwuinstancyjne sądy dziennikarskie. Konieczność przestrzegania zasad etyki zawodowej podkreślają statuty związków dziennikarskich, a ich naruszenie jest zagrożone karami poczynając od nagany, a kończąc na wydaleniu ze stowarzyszenia.
Odpowiedzialność etyczna jest traktowana jedynie pomocniczo i odnosi się do przypadków mniejszej wagi, nie kwalifikujących się do rozpatrzenia w postępowaniu karnym lub cywilnym.
Sądami właściwymi do rozpoznawania procesów prasowych są sądy okręgowe oraz
rejonowe. Art. 53 ust.3 stwierdza: „W sprawach o przestępstwa popełnione przez
opublikowanie materiału prasowego lub przestępstwa określone w niniejszej ustawie
właściwość miejscową sądu ustala się według siedziby redakcji, a następnie wydawnictwa, a gdy ta siedziba nie jest znana lub znajduje się za granicą – według miejsca ujawnienia lub rozpowszechniania materiału prasowego. Jeżeli w tej samej sprawie wszczęto postępowanie w kilku sądach, właściwy jest ten sąd, w którym najpierw wszczęto postępowanie”. Gdy postępowanie zostanie umorzone ( lub gdy dojdzie do uniewinnienia) z powodu braku w czynie popełnionym znamion czynu zabronionego, przysługuje od Skarbu Państwa odszkodowanie w wysokości rzeczywiście poniesionych strat. (art.54a pr. pras.)
Przepisy o odpowiedzialności prawnej i postępowaniu w sprawach prasowych stosuje się odpowiednio do naruszeń prawa związanych z przekazywaniem myśli ludzkiej za pomocą innych niż prasa środków przeznaczonych do rozpowszechniania, niezależnie od techniki przekazu, w szczególności publikacji nieperiodycznych oraz innych wytworów druku, wizji i fonii.
Bibliografia:
Andrejew I., Świda W., Wolter W., „Kodeks karny z komentarzem”, Warszawa 1973
Czarny – Drożdżejko E., „Odpowiedzialność prawna” (w:) „Prawo mediów”, pod red. J. Barty, R. Markiewicza, A. Matlaka, Warszawa 2005
Dobosz I., „Odpowiedzialność karna za przestępstwa prasowe”, RPEIS 1985, nr 3
Dobosz I., „Prawo prasowe, podręcznik”, Warszawa 2006
Michalski B., „Podstawowe problemy prawa prasowego”, Warszawa 1998
Ustawy:
ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.)
ustawa z dnia 26 stycznia 1984 r. – Prawo prasowe (Dz. U. Nr 5, poz. 24 z późn. zm.)
ustawa z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji (Dz. U. Z 2004 r. Nr 253, poz. 2531
z późn. zm.)
Wyroki:
wyrok TK Dz. U. z 2004 r. Nr 111, poz. 1181
Artykuły prasowe:
http://www.rp.pl/artykul/63568,395765_Prawo_karne_ciagle_mrozi_wolnosc_slowa.html
http://www.rp.pl/artykul/63568,305622_80_tys__dla_Steczkowskiej_za_nagie_zdjecia.html
http://www.rp.pl/artykul/63568,214384_Mozna_zdobyc_adres_znieslawiajacej_osoby.html
http://www.rp.pl/artykul/63568,178249_Ekspresowe_sady_dla_dziennikarzy_.html
http://www.rp.pl/artykul/63568,87871_Dziennikarz_ma_pytac_tego__o_kim_pisze.html
