Dopuszczalność
Apelacja w procesie przysługuje od wyroków sądu I instancji. Apelacja przysługuje także od postanowień co do kosztów procesu, ale tylko wtedy, gdy strona wnosi także apelację co do istoty sprawy. W postępowaniu nieprocesowym przysługuje od postanowień sądu I instancji orzekających co do istoty sprawy. Lecz w postępowaniu rejestrowym, dotyczącym rejestru zastawów, będzie przysługiwać tylko od postanowień w przedmiocie wpisu do rejestru zastawów.
Wymogi
Apelacja powinna:
a) czynić zadość wymaganiom przewidzianym dla pisma procesowego,
b) zawierać:
1) oznaczenie wyroku, od którego jest wniesiona, ze wskazaniem, czy jest on zaskarżony w całości czy w części (należy więc zakreślić zakres zaskarżenia),
2) zwięzłe przedstawienie zarzutów,
3) uzasadnienie zarzutów,
4) powołanie, w razie potrzeby, nowych faktów i dowodów oraz wykazanie, że ich powołanie w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji nie było możliwe albo że potrzeba powołania się na nie wynikła później,
5) wniosek o zmianę lub o uchylenie wyroku z zaznaczeniem zakresu żądanej
zmiany lub uchylenia,
6) w sprawach o prawa majątkowe należy oznaczyć wartość przedmiotu zaskarżenia.
Bardzo istotny jest punkt 1, gdyż wyznacza on podmiotowe i przedmiotowe granice kontroli sądu.
Gdy chodzi o przedstawienie zarzutów, nie są one skatalogowane w przepisach. Mogą one np. dotyczyć:
– naruszenie norm prawa procesowego,
– błędnej wykładni,
– błędnej ocenie wiarygodności materiału dowodowego,
– sprzeczności ustaleń co do faktów z treścią materiału dowodowego.
Nie należy zapomnieć o uzasadnieniu zarzutów. Ma ono specyficzny, niejako „wtórny” charakter. Mają tylko stanowić uzupełnienie zarzutów. Nie można więc uzasadnienia formułować w tej sposób, by wynikały z niego nowe zarzuty. Musi być związane z przytoczonymi zarzutami, a nie od nich „odstawać”.
Sąd II instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji, w granicach zaskarżenia bierze pod uwagę z urzędu nieważność postępowania. Doktryna dokładnie wyjaśnia terminologię przytoczonych elementów. Dla zrozumienia istoty apelacji ważnym jest, że to strona zakreśla granice zaskarżenia. Z urzędu sąd będzie brał pod uwagę jedynie nieważność postępowania, która zachodzi:
1) jeżeli droga sądowa była niedopuszczalna,
2) jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej, organu powołanego do jej reprezentowania lub przedstawiciela ustawowego, albo gdy pełnomocnik strony nie był należycie umocowany,
3) jeżeli o to samo roszczenie między tymi samymi stronami toczy się sprawa wcześniej wszczęta albo jeżeli sprawa taka została już prawomocnie osądzona,
4) jeżeli skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa albo jeżeli w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy,
5) jeżeli strona została pozbawiona możności obrony swych praw,
6) jeżeli sąd rejonowy orzekł w sprawie, w której sąd okręgowy jest właściwy bez względu na wartość przedmiotu sporu.
Przebieg postępowania
Apelację wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok, w terminie dwutygodniowym od doręczenia stronie skarżącej wyroku z uzasadnieniem. Jeżeli strona nie zażądała uzasadnienia wyroku w terminie tygodniowym od ogłoszenia sentencji, termin do wniesienia apelacji biegnie od dnia, w którym upłynął termin do żądania uzasadnienia. Sąd I instancji przeprowadzi postępowanie międzyinstancyjne. Bada w nim czy apelacja została wniesiona w terminie, czy spełnia wymogi ustawowe oraz czy jest dopuszczalna. Wtedy może nastąpić odrzucenie apelacji (jednak czasem strona zostanie wezwana do uzupełnienia braków, np. w przypadku braku opłaty). Jeżeli została skutecznie wniesiona doręcza się jej odpis stronie przeciwnej. Może ona w ciągu 2 tygodni wnieść odpowiedź na apelację (może uczynić do wprost do sądu II instancji). Akta zostają przekazane sądowi II instancji. Sąd ten przeprowadza ponowną kontrolę apelacji. Następnie przeprowadza postępowanie merytoryczne w składzie 3 sędziów zawodowych. Postępowanie apelacyjne ma swoje odrębne zasady. Dotyczą one np. postępowania dowodowego. Może się zdarzyć, że podczas postępowania apelacyjnego powstanie zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości, sąd może wtedy przedstawić do zagadnienie do Sądu Najwyższego.
Rodzaje rozstrzygnięć sądu apelacyjnego
Sąd apelacyjny może wydać następujące rozstrzygnięcia:
- 1. Oddalenie apelacji w przypadku jej bezzasadności.
- 2. Orzeczenie co do istoty sprawy i zmiana zaskarżonego wyroku.
- 3. Uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.
- 4. Uchylenie zaskarżonego wyroku i odrzucenie pozwu lub umorzenie postępowania.
