Opodatkowanie dochodów nieujawnionych (tzw. 75%)

Opodatkowanie dochodów nieujawnionych (tzw. 75%)

Co to są dochody nieujawnione?

Z praktycznego punktu widzenia, analizując problematykę dochodów nieujawnionych, należy ustalić, co to właściwe są dochody nieujawnione. Ma to istotne znaczenie. Pojęcie to bowiem funkcjonuje w piśmiennictwie, a nie posługuje się nim ustawodawca. Ponadto należy rozstrzygnąć, czy ujawnienie w trakcie kontroli lub postępowania – czy to przez organ, czy też samego podatnika, dochodów dotychczas niewykazywanych do celów podatkowych, niezależnie, czy ze znanego organom źródła przychodów, czy też pochodzącego ze źródeł dotychczas nieujawnionych – skutkować będzie ich opodatkowaniem na zasadach ogólnych, właściwych dla źródła, z którego pochodzą, czy przy zastosowaniu stawki sankcyjnej.

Regulacje prawne

Regulacją normatywną dotyczącą opodatkowania dochodów nieujawnionych jest przepis art. 20 ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, który stanowi że wysokość przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych ustala się na podstawie poniesionych przez podatnika w roku podatkowym wydatków i wartości zgromadzonego w tym roku mienia, jeżeli wydatki te i wartości nie znajdują pokrycia w mieniu zgromadzonym w roku podatkowym oraz w latach poprzednich, pochodzącym z przychodów opodatkowanych lub wolnych od opodatkowania. Od tak ustalonej podstawy opodatkowania, od której nie odlicza się kosztów, wymierza się podatek według stawki 75 proc.

Już na samym wstępie należy zwrócić uwagę na niezbyt obszerną regulację dotyczącą zasad opodatkowania dochodów nieujawnionych. Składają się na nią: przepis dotyczący zasad ustalania wysokości tego dochodu (art. 20 ust. 3); przepis odnoszący się do zasad przeliczania na złote wydatków poniesionych w walutach obcych (art. 20 ust. 4) oraz przewidujący stawkę podatku (art. 30 ust. 1 pkt 7).

Kontrole oraz postępowania w zakresie opodatkowania dochodów nieujawnionych mogą prowadzić zarówno inspektorzy kontroli skarbowej działający na podstawie ustawy o kontroli skarbowej, jak i naczelnicy urzędów skarbowych. Niezależnie od podmiotu prowadzącego postępowanie, podstawę prawną opodatkowania tych dochodów stanowią wskazane powyżej przepisy (art. 20 ust. 1 i 3 oraz 4, art. 30 ust. 1 pkt 7). Jeśli chodzi o aspekt proceduralny, podstawą ich działania są przepisy (Działu IV i VI) ustawy Ordynacja podatkowa. Ponadto postępowania podatkowe w przedmiocie dochodów nieujawnionych są prowadzone zgodnie z wytycznymi Ministra Finansów. W wytycznych tych określono tzw. obszary ryzyka występowania dochodów nieujawnionych, metody typowania podmiotów do kontroli, zasady, na jakich prowadzone są postępowania, w tym również zasady przekazywania przez organy podatkowe spraw poważniejszych, rokujących wyższym wymiarem, organom kontroli skarbowej oraz podstawowe zasady prowadzenia postępowania. Wytyczne nie są źródłem prawa powszechnie obowiązującego, a tym samym samodzielną podstawą do działania dla organów podatkowych. Odwołania do nich nie znajdziemy ani w decyzjach organów podatkowych, ani tym bardziej w orzeczeniach sądów administracyjnych. Niemniej przestrzeganie zasad w nich zawartych kontrolowane jest przez organy nadzoru, w ramach kontroli problemowych.

Działanie z urzędu

Opodatkowanie dochodów nieujawnionych może zostać dokonane wyłącznie z urzędu (po przeprowadzeniu kontroli podatkowej, skarbowej, postępowania w kwestii nieujawnionych źródeł przychodów). Tylko organy podatkowe i skarbowe władne są ustalać zarówno przychody, jak i podstawę opodatkowania. Decyzja ustalająca wysokość zobowiązania podatkowego od dochodów z nieujawnionych źródeł przychodów może zostać wydana dopiero po przeprowadzeniu postępowania w tej sprawie. Inicjatywa wszczęcia postępowania na żądanie strony jest tu wyłączona.

Wnioski

Skuteczność prowadzonych działań w stosunku do osób uzyskujących przychody z nieujawnionych źródeł w znacznym stopniu zależy od dostępu do informacji pozwalających na ustalenie stanu majątku oraz dokonywanych transakcji. Organy podatkowe i skarbowe podnoszą, iż wskazane jest utworzenie centralnej bazy danych obejmującej osoby będące w kręgu zainteresowania kontroli podatkowej i skarbowej, ze względu na możliwość uzyskiwania przychodów z nieujawnionych źródeł. Źródłami ww. informacji są: policja, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, prokuratura, Biuro Dokumentacji Skarbowej, działania organów podatkowych i skarbowych we własnym zakresie, a także pozostali informatorzy. W myśl zasady powszechności opodatkowania zawartej w art. 84 Konstytucji RP każdy jest zobowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków określonych w ustawie. Ocena zgodności z konstytucją przepisów dotyczących opodatkowania nieujawnionych źródeł dochodów nie jest łatwa. Nie można przecież jednoznacznie wskazać na równość wobec prawa czy też zasadę sprawiedliwości społecznej, mając na względzie sankcyjną 75-proc. stawkę oraz stawki wynikające z art. 27 ustawy o PIT. Z drugiej jednak strony nie można odmówić ustawodawcy prawa posługiwania się instrumentem o charakterze prewencyjnym i sankcyjnym, jakim jest niewątpliwie opodatkowanie nieujawnionych źródeł przychodów, w odniesieniu do osób uchylających się od opodatkowania.

Polecane

Najnowsze