Ustanawianie służebności przesyłu
Polski ustawodawca pośrednio stwierdza, że służebność przesyłu ustanawiana powinna być poprzez umowę pomiędzy przedsiębiorcą przesyłowym a właścicielem nieruchomości obciążanej. W wyjątkowych zaś przypadkach (w razie braku którejś ze stron) służebność przesyłu może być ustanawiana orzeczeniem sądu wydanym w postępowaniu prowadzonym wskutek podniesienia jednego z roszczeń z art. 3052 k.c.
Roszczenie przedsiębiorcy o ustanowienie służebności przesyłu za odpowiednim wynagrodzeniem
Zgodnie z art. 3052 k.c. jeżeli właściciel nieruchomości odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna dla właściwego korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1, przedsiębiorca może żądać jej ustanowienia za odpowiednim wynagrodzeniem. Przytoczona powyżej regulacja wyposaża przedsiębiorcę w roszczenie o ustanowienie służebności przesyłu, które warunkowane jest odmową zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu ze strony właściciela oraz koniecznością istnienia tej służebności dla właściwego korzystania z urządzeń przesyłowych. Należy w tym miejscu zauważyć, że konieczne jest ustanowienie służebności nie tylko w przypadku, gdy urządzenia przesyłowe już istnieją, lecz także w przypadku gdy urządzenia przesyłowe muszą zostać dopiero wybudowane (np. ze względów planistycznych) na danej (konkretnej) nieruchomości.
Roszczenie właściciela nieruchomości o odpowiednie wynagrodzenie w zamian za ustanowienie służebności przesyłu
Artykuł 3052 § 2 k.c. wprowadza możliwość podniesienia przez właściciela nieruchomości (obciążonej ograniczeniami związanymi z istnieniem urządzeń przesyłowych) roszczenia wobec przedsiębiorcy przesyłowego, o ustanowienie służebności przesyłu. Powyższe roszczenie, tak jak jego odpowiednik z art. 3052 § 1 k.c. warunkowane jest przez dwie przesłanki: 1) brak zgody na zawarcie umowy ostanowienie omawianej służebności przez przedsiębiorcę przesyłowego; 2) konieczność istnienia tej służebności dla właściwego korzystania z urządzeń przesyłowych.
Wskaźnik „odpowiedniości” wynagrodzenia
W obydwu powyżej opisanych przypadkach roszczeń o ustanowienie służebności przesyłu, ustawodawca wskazuje element odpowiedniego wynagrodzenia (choć należy zauważyć, iż wynagrodzenie nie jest elementem koniecznym – dopuszczalne jest ustanowienie służebność przesyłu bez wynagrodzenia). „Odpowiedniość”, jako typowy zwrot niedookreślony nie został wyjaśniony w sposób normatywny przez ustawodawcę, co powoduje konieczność jego doprecyzowania przez judykaturę i doktrynę. Tak też w tym zakresie pośrednio zdążył się już wypowiedzieć Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 lutego 2010 r. (II CSK 444/09) w myśl którego określenie wysokości wynagrodzenia nie powinno być ustalane w taki sposób, jak w przypadku służebności gruntowych, lecz poprzez użycie takich obiektywnych kryteriów wskazujących obiektywność wynagrodzenia jak stopień ingerencji służebności w treść prawa własności. E. Gniewek słusznie w tym temacie zauważa, że zakres ograniczeń własności nieruchomości oraz powodowanych uciążliwości dla właściciela wpływających na odpowiedniość wynagrodzenia będzie każdorazowo inny i będzie zależeć od takich okoliczności jak: rodzaj, rozmiar, położenie i sposób eksploatacji urządzeń przemysłowych z jednej strony oraz rodzaj, przeznaczenie i powierzchnia dotknięta ograniczeniami z drugiej (E. Gniewek [w:] Gniewek E. [red.], Kodeks cywilny. Komentarz., Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2011.).
Tryb dochodzenia roszczeń z art. 3052 k.c.
Roszczenia z art. 3052 k.c. mogą być dochodzone odpowiednio przez przedsiębiorcę przesyłowego (art. 3052 § 1 k.c.) lub przez właściciela nieruchomości (art. 3052 § 2 k.c.) na drodze sądowej w trybie nieprocesowym (art. 626 § 3 k.p.c.). Sądem właściwym jest sąd rejonowy miejsca położenia nieruchomości, na której ma zostać ustanowiona służebność przesyłu. We wniosku o ustanowienie służebności przesyłu należy wskazać właścicieli wszystkich nieruchomości na których są, lub mają się znaleźć urządzenia przesyłowe (art. 626 § 1 k.p.c. w związku z art. 626 § 3 k.p.c.). Przed wydaniem postanowienia o ustanowieniu służebności przesyłu sąd powinien przeprowadzić dowód z oględzin nieruchomości, chyba że okoliczności istotne dla ustanowienia tej służebności są niesporne i niewątpliwe albo że przeprowadzenie dowodu z innych przyczyn nie jest potrzebne (art. 626 § 2 k.p.c. w związku z art. 626 § 3 k.p.c.).
Ograniczenie własności nieruchomości w drodze decyzji administracyjnej na mocy art. 124 Ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami
Należy pamiętać, że w przypadku, gdy właściciel nieruchomości nie wyraża zgody na zawarcie umowy o ustanowienie służebności przesyłu, dodatkowym instrumentem, poza omówionym wyżej roszczeniem, jest możliwość wdrożenia postępowania administracyjnego w przedmiocie wydania przez starostę odpowiedniej decyzji w tym zakresie (art. 124 Ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami).
Bibliografia:
1. Gniewek E. [red.], Kodeks cywilny. Komentarz., Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2011.
2. Gniewek E., Prawo rzeczowe, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2010.
3. Rakoczy B., Służebność przesyłu w praktyce, Wydawnictwo LexisNexis, Warszawa 2009.
