Roszczenie negatoryjne przysługuje przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób niż przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą.
Roszczenie windykacyjne i negatoryjne
Ochronie własności służą dwa podstawowe roszczenia, których odmienność zależy od charakteru dokonanego naruszenia. Ustawodawca wyposażył właściciela w roszczenia, bez których nie byłoby możliwe pełne wykonywanie prawa własności.
Pierwsze z nich powstaje w razie bezprawnego pozbawienia właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą. Jest to roszczenie windykacyjne zwane inaczej wydobywczym. Roszczenie to chroni wyłącznie uprawnienie właściciela do posiadania rzeczy.
Drugim środkiem ochrony, w które wyposażony został właściciel przez ustawodawcę jest roszczenie negatoryjne.
Roszczenie negatoryjne przysługuje przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą. Gdy zaistnieje taka sytuacja, to właściciel może żądać przywrócenia stanu zgodnego z prawem lub zaniechania naruszeń.
Art. 222 par. 2 Kodeksu cywilnego mówi, że przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
Tak obszerna formuła zawiera wiele stanów faktycznych, do których można zastosować roszczenie negatoryjne.
Roszczenie negatoryjne. Przykłady
Roszczenie negatoryjne co do zasady przysługuje zawsze wtedy, gdy czyjeś prawo własności zostało naruszone w inny sposób, niż przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą. Przykładowo można tu wymienić:
- wypas bydła na cudzym gruncie
- czy systematyczne przechodzenie przez cudzy grunt
Immisje bezpośrednie i immisje pośrednie
Naruszenie prawa własności, które zasługuje na skorzystanie z roszczenia negatoryjnego może nastąpić również przez immisje bezpośrednie albo pośrednie.
Immisja bezpośrednia polega na bezpośrednim oddziaływaniu na cudzą nieruchomość, na wkraczaniu w sposób bezpośredni w sferę uprawnień właścicielskich. Jako przykład można podać wyrzucanie śmieci na cudzą nieruchomość.
Natomiast immisje pośrednie to takie, które są wprawdzie wykonywane w sferze władztwa właściciela, ale ich skutki są odczuwalne na nieruchomości sąsiedniej, powodując zakłócenia w korzystaniu z tej nieruchomości.
Immisje pośrednie można podzielić na immisje pozytywne i negatywne.
Do tych pierwszych zaliczamy te, które wywoływane są na nieruchomości w granicach przysługującego prawa własności, ale ich skutki są odczuwalne na nieruchomości sąsiedniej. Natomiast immisje negatywne przeszkadzają w przenikaniu naturalnych wpływów otoczenia na nieruchomość.
Jako przykład immisji pozytywnych można podać uporczywy hałas, a immisji negatywnych zasłanianie światła przez nieruchomość.
Te wszystkie wymienione rodzaje naruszeń, będą uzasadniały zastosowanie roszczenia negatoryjnego.
Powództwo negatoryjne
Legitymację czynną, podobnie jak w przypadku roszczenia windykacyjnego ma właściciel.
Na właścicielu będzie również ciążył obowiązek przeprowadzenia dowodu własności.
Art. 6 KC mówi, że ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne.
Będzie on mógł skorzystać z przemawiającego na jego korzyść domniemania własności płynącego z faktu posiadania rzeczy (art. 341 w zw. z art. 339 KC).
Art. 341 KC mówi, że domniemywa się, że posiadanie jest zgodne ze stanem prawnym. Domniemanie to dotyczy również posiadania przez poprzedniego posiadacza.
Art. 339 KC mówi z kolei, że domniemywa się, że ten, kto rzeczą faktycznie włada, jest posiadaczem samoistnym.
Natomiast osobą pozwaną jest ten, kto narusza cudze prawo własności w inny sposób niż pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą.
Roszczenie negatoryjne obejmuje żądanie przywrócenia stanu zgodnego z prawem i zaniechanie dalszych naruszeń.
Przywrócenie stanu zgodnego z prawem jest pojęciem nieostrym, powodującym pewne rozbieżności co do tego czy mieści się w nim usunięcie skutków naruszeń (np. wstawienie rozbitej szyby), czy takie pozytywne świadczenia będą przedmiotem roszczeń odszkodowawczych.
W chwili obecnej większa część przedstawicieli doktryny przychyla się za takim szerokim stosowaniem roszczenia negatoryjnego. Dlatego będzie ono obejmowało żądanie usunięcia zmian dokonanych wskutek naruszenia. Jednak czy takie żądanie zostanie uwzględnione, będzie zależało od konkretnego składu orzekającego w konkretnej sprawie.
Roszczenie negatoryjne wraz z roszczeniem windykacyjnym stanowi pełny zespół środków ochrony przysługujących właścicielowi. To pierwsze stosowane jest wtedy, gdy właściciel zostaje pozbawiony faktycznego władztwa nad rzeczą. Natomiast roszczenie negatoryjne przysługuje w innych przypadkach, gdy właściciel takiego władztwa nie został pozbawiony, ale jego prawo własności zostało naruszone.
Roszczenie negatoryjne. Przedawnienie
Roszczenie negatoryjne nie ulega przedawnieniu, jeżeli dotyczy nieruchomości. W przypadku ruchomości przedawnienie następuje według ogólnych terminów.
