Opróżnienie lokalu lub pomieszczenia polega na usunięciu z niego osób i rzeczy lub tylko rzeczy i na oddaniu tego pomieszczenia w posiadanie wierzycielowi. Na wstępie należy dookreślić powyższe pojęcia. Definicję lokalu znajdziemy we wspomnianej już ustawie z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego. Zgodnie z treścią art. 2 ust. 1 pkt 4, „lokalem” jest lokal służący do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych, a także lokal będący pracownią służącą twórcy do prowadzenia działalności w dziedzinie kultury i sztuki; nie jest w rozumieniu ustawy lokalem pomieszczenie przeznaczone do krótkotrwałego pobytu osób, w szczególności znajdujące się w budynkach internatów, burs, pensjonatów, hoteli, domów wypoczynkowych lub w innych budynkach służących do celów turystycznych lub wypoczynkowych. „Pomieszczenie” z kolei, to pojęcie szersze, bowiem obejmuje zarówno lokal, jak i budynek, jego wydzieloną część, boks, budkę, kabinę, komorę czy wszelkie pomieszczenia techniczne (np. garaż, piwnica, zaplecze, pralnia).
Etapy opróżnienia lokalu lub pomieszczenia
Egzekucja właściwie w całości należy do komornika właściwego miejscowo, czyli działającego przy sądzie, w okręgu którego owy lokal lub pomieszczenie się znajduje. W przypadku właściwości kilku sądów, wyboru dokonuje wierzyciel. Komornik wszczyna egzekucję poprzez doręczenie dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji oraz wezwania go do dobrowolnego wykonania obowiązku w wyznaczonym terminie. Przepisy stanowią, że termin jest „stosowny do okoliczności”, a zatem taki, który faktycznie pozwoli dłużnikowi na samodzielne opróżnienie pomieszczenia. W doktrynie przeważa pogląd, że termin ten- podobnie jak terminy sądowe- może być przedłużony lub skrócony, a także zaskarżony skargą na czynności komornika. Bezskuteczny upływ terminu wiąże się z podjęciem przez komornika czynności zmierzających do wprowadzenia wierzyciela w posiadanie, nie wymagając złożenia stosownego wniosku. Najczęściej wprowadzenie w posiadanie odbywa się poprzez wręczenie kluczy.
W toku przeprowadzania egzekucji, komornik usunie ruchomości, które nie stanowią jej przedmiotu i odda je dłużnikowi. Ponieważ obecność dłużnika nie jest obowiązkowa, przedmioty mogą być powierzone zarówno dorosłemu domownikowi, jak i ustanowionemu dozorcy, który przechowa ruchomości na koszt dłużnika.
Dozór nad rzeczami ruchomymi
Przed oddaniem rzeczy pod dozór komornik sporządza protokół, w którym dokładnie opisuje pozostawione rzeczy. W protokole powinny być wyszczególnione wszystkie usuwane ruchomości wraz z zaznaczeniem ich cech wyróżniających oraz ich wartość (na wypadek ewentualnej sprzedaży). Oszacowania dokonuje komornik w oparciu o swoją wiedzę i doświadczenie życiowe, zaś gdyby nie było to możliwe, zawsze może powołać biegłego, który dokona wyceny. Dozorca jest zobowiązany do przechowywania rzeczy w taki sposób, żeby nie straciły na wartości i oddać je na wezwanie komornika, zgodne wezwanie stron lub stosowne orzeczenie sądu. Ponadto dozorca może żądać wynagrodzenia oraz zwrotu wydatków poniesionych w związku z dozorem, przy czym nie dotyczy to sytuacji, kiedy dozorcą zostaje ustanowiony sam dłużnik, mieszkający z nim członkowie rodziny lub osoba trzecia, u której rzeczy zajęto.
Ustawodawca stanowi, że jeżeli na wezwanie dozorcy dłużnik nie odbierze ruchomości w wyznaczonym terminie (nie krótszym jednak niż 30 dni), sąd na wniosek dozorcy orzecze o ich sprzedaży lub wskaże inny sposób rozporządzenia nimi (w przypadku bezskutecznej sprzedaży lub rzeczy bezwartościowych). Sprzedaż rzeczy następuje stosownie do przepisów o egzekucji z ruchomości. W przypadku skutecznej sprzedaży, komornik sporządzi plan podziału sumy uzyskanej z egzekucji, z której pokryje koszty egzekucji, a w dalszej kolejności należności dłużnika, zaś pozostałą sumę wyda dłużnikowi lub złoży do depozytu sadowego w razie niemożliwości jej doręczenia lub odmowy przyjęcia.
