Forma zarzutów od nakazu zapłaty
Zarzuty należy wnieść na piśmie (493 k.p.c.). W sprawach, w których pozew został wniesiony na urzędowym formularzu, zarzuty również muszą być wniesione na urzędowym formularzu.
Treść zarzutów
Pismo musi spełniać wymagania pisma procesowego z art. 126 k.p.c. W treści zarzutów pozwany kwestionuje roszczenie powoda, wskazując czy zaskarża nakaz w całości czy w części. Treść pisma może obejmować zarówno zarzuty formalne, jak i materialne. Możliwe jest podniesienie zarówno zarzutów formalnych które można zgłosić tylko przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy (np. zapis na sąd polubowny, niewłaściwość sądu czy źle obliczona wartość przedmiotu sporu) jak i te, które mogą być podnoszone podczas całego postępowania (np. brak zdolności sądowej). Zarzuty merytoryczne dotyczą przedmiotu rozstrzygnięcia i są kierowane przeciwko zasadności samego rozstrzygnięcia. Mogą dotyczyć części roszczenia objętego nakazem zapłaty bądź też jednego z objętych nim roszczeń. W części niezaskarżonej nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym uprawomocnia się. Oczywiście w treści zarzutów niezbędnym jest wniesienie o oddalenie powództwa lub inne rozstrzygnięcie procesowe (np. nie zasądzanie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu) i o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu. Należy pamiętać, iż z uwagi na specyfikę postępowania nakazowego, w drugiej fazie tegoż postępowania (rozpoczętej wniesieniem zarzutów) następuje przeniesienie ciężaru dowodu na pozwanego. Innymi słowy w treści zarzutów i załączonych dowodów to wnoszący zarzuty ma udowodnić brak zasadności roszczenia objętego nakazem zapłaty. Pozwany wraz z pismem zawierającym zarzuty od nakazu zapłaty zobowiązany jest do opłacenia ¾ opłaty sądowej. W wypadku współuczestnictwa, zarzuty mogą zgłaszać współuczestnicy wspólnie lub osobno. W treści zarzutów pozwany może podnieść zarzut potrącenia wzajemnych wierzytelności, jednak musi on być udowodniony tymi samymi rodzajami dowodów z dokumentów (wskazanymi w art. 485 k.p.c.), na których może opierać się wydanie nakazu zapłaty. W sprawach, w których roszczenie oparte jest na wekslu, zarzuty mogą dotyczyć stosunku podstawowego.
Prekluzja dowodowa
Pozwany w piśmie zawierającym zarzuty powołuje wszelkie twierdzenia co do przedmiotu sporu i okoliczności faktycznych objętych sporem oraz dowody na ich poparcie pod rygorem ich pominięcia w toku dalszego postępowania. Przedmiotem badania Sądu są twierdzenia i zarzuty wskazane w pozwie i zarzutach. Rygor ten nie obowiązuje, gdy strona wykaże, że nie mogła z nich (twierdzeń i dowodów) skorzystać wcześniej lub gdy potrzeba ich powołania wynikła później (tzn. po wniesieniu pozwu lub zarzutów). W sprawach, w których dochodzone roszczenie wynika z weksla, przyjmuje się w drugiej fazie postępowania nakazowego możliwość badania przez sąd stosunku podstawowego, którego mogą dotyczyć zarzuty pozwanego. Powołanie się na wynikający z treści weksla poterminowy charakter indosu nie podlega ograniczeniom przewidzianym w art. 495 § 3 (wyr. SN z 21 czerwca 2007 r., IV CSK 92/07)
Termin wniesienia
Pismo należy wnieść do Sądu który wydał nakaz zapłaty, w terminie dwóch tygodni od dnia otrzymania nakazu. Możliwe jest także przywrócenie terminu do wniesienia zarzutów na ogólnych zasadach (art. 167- 172 k.p.c.), a więc wraz z osobnym wnioskiem o przywrócenie terminu (praktyka stosowania prawa przyjmuje konieczność wniesienia wniosku o przywrócenie terminu w osobnym piśmie procesowym). Na zarządzenie przewodniczącego o zwrocie wniosku o przywrócenie terminu do złożenia zarzutów od nakazu zapłaty zażalenie nie przysługuje.
Skutek wniesienia zarzutów
Skutecznie wniesione zarzuty powodują, iż przewodniczący wyznacza rozprawę i zarządza doręczenie zarzutów powodowi. Wniesienie zarzutów od nakazu zapłaty (czy może raczej rozpoczęcie drugiej fazy postępowania po wydaniu nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym) powoduje pewne ograniczenia w toku procesu „zwyczajnego”. Otóż, z uwagi na cel drugiej fazy postępowanie (jakim co do zasady jest ocena zasadności wydanego nakazu zapłaty) nie jest dopuszczalna w niej przedmiotowa zmiana powództwa prowadząca do rozszerzenia lub zmiany przedmiotu sprawy. Wyjątkami od tej zasady są możliwość żądania – w razie zmiany okoliczności – zamiast pierwotnego przedmiotu sprawy jego wartości lub innego przedmiotu, a w sprawach o świadczenie powtarzające się rozszerzenie żądania pozwu o świadczenia za dalsze okresy. Dalszym ograniczeniem toku procesu jest aktualizująca się po wniesieniu zarzutów prekluzja dowodowa, która powoduje, iż strona może powoływać nowe okoliczności, zarzuty i wnioski dowodowe nie powołane w pozwie lub zarzutach gdy wykaże, że nie mogła z nich skorzystać wcześniej lub gdy potrzeba ich powołania wynikła później. Powód może powołać jednak nowe fakty i dowody w terminie tygodnia od doręczenia mu zarzutów, o ile pozostają one w funkcjonalnym związku z treścią zarzutów (choć stanowisko to jest sporne).
