Przepis art. 6 k.c. stanowi, że Ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Zgodnie z przepisem art. 6 k.p.c. strony i uczestnicy postępowania obowiązani są dokonywać czynności procesowych zgodnie z dobrymi obyczajami, dawać wyjaśnienia co do okoliczności sprawy zgodnie z prawdą i bez zatajania czegokolwiek oraz przedstawiać dowody. Przepis art. 232 zd. 1 stanowi, że strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Obowiązująca w procesie cywilnym zasada kontradyktoryjności (art. 3 i 232 KPC) zrezygnowała z zasady prawdy obiektywnej, do ustalenia której powinien dążyć sąd. Według uregulowania wymienionych przepisów ciężar dostarczenia w postępowaniu sądowym materiału procesowego spoczywa zasadniczo na stronach, a sąd utracił prawo prowadzenia dochodzenia w celu ustalenia dowodów koniecznych dla rozstrzygnięcia sprawy. Co więcej, poszukiwanie za stronę przez sąd z urzędu okoliczności przemawiających za jej stanowiskiem w istocie stanowi wyręczanie jej w obowiązkach procesowych, przez co sąd naraża się na uzasadniony zarzut nierównego traktowania stron procesu (wyr. SN z 12.3.2010 r., II UK 286/09, OSNAPiUS 2011, Nr 17-18, poz. 237) (A. Zieliński, K. Flaga-Gieruszyńska, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Wyd. 6, Warszawa 2012). Oznacza to, że jeżeli powód powołuje się na okoliczność, iż doznał szkody na osobie w postaci np. rozstroju zdrowa psychicznego, zobowiązany jest udowodnić tę okoliczność. Może to uczynić przeprowadzając chociażby dowody takie jak: dowód z opinii biegłego psychologa, dowód z opinii biegłego psychiatry, dowód z przesłuchani świadków, dowód z dokumentu w postaci zaświadczeń lekarskich, czy dokumentacji medycznej.
W pewnych sytuacjach powód nie będzie musiał udowadniać jednak pewnych okoliczność. W grę wejdzie bowiem możliwość zastosowania niedowodowych środków ustalenia faktów.
Powód przeprowadzać faktów po pierwsze, gdy zachodzi domniemanie faktyczne. Oznacza to, że dany fakt można ustalić na podstawie innych ustalonych już faktów (art. 231 k.p.c.). Zgodnie z orzecznictwem fakty na podstawie, których ustala się dany fakt powinny być podniesione i udowodnione przez strony. Orzeczenie sądu może być oparte na domniemaniu faktycznym (art. 231 KPC) tylko wówczas, gdy domniemanie to stanowi wniosek logicznie wynikający z prawidłowo ustalonych faktów stanowiących jego przesłanki (wyrok
Sądu Najwyższego – Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 22 stycznia 1998 r., II UKN 465/97, Legalis).
Po drugie należy pamiętać, że obok domniemań faktycznych istnieją także domniemania prawne. Są to ułatwienia dowodowe polegające na tym, że w pewnych sytuacjach ustawodawca wprowadza, iż dana okoliczność jest domniemana. Przykładowo wskazać można przepis art. 7 k.c., który stanowi, że jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary.
Po trzecie powód powinien wziąć pod uwagę kwestię notoryjności. Rozróżnia się notoryjność powszechną, która odnosi się do faktów powszechnie znanych przez przeciętnie inteligentnego i wykształconego człowieka mieszkającego na danym obszarze np. woda wrze w 100 stopniach Celsjusza. Drugi rodzaj notoryjności to notoryjność sądowa. Oznacza ona, iż sądowi znane są określone fakty z urzędu z uwagi na podejmowanie czynności sądowych. Nie można jednak utożsamiać notoryjności urzędowej z prywatną wiedzą sędziego, czy ławnika.
Po czwarte należy także pamiętać, iż nie wymagają dowodu fakty przyznane przez drugą stronę, chyba że przyznanie budzi wątpliwości (art. 229 k.p.c.). „Fakty przyznane” w rozumieniu art. 229 KPC to fakty podane przez jedną stronę i potwierdzone, jako zgodne z prawdą, przez stronę przeciwną w drodze wyraźnego oświadczenia złożonego w toku postępowania (postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 7 października 2005 r., IV CK 133/05).Ponadto należy pamiętać, że fakty niezaprzeczone sąd może uznać za przyznane na podstawie całokształtu materiału dowodowego i okoliczności, czyli na podstawie wyników całej rozprawy (230 k.p.c.). Wskazać należy, że przyznanie może nastąpić zarówno wprost jak i w sposób dorozumiany. Domniemanie przyznania z art. 230 Kodeksu postępowania cywilnego, podobnie jak przyznanie wyraźne, przewidziane w art. 229 Kodeksu postępowania cywilnego, służy na równi z wynikami dowodów do poczynienia ustaleń faktycznych. W porównaniu jednak do przyznania wyraźnego, dotyczącego przytoczeń zarówno powoda, jak i pozwanego, przyznanie dorozumiane dotyczy tylko twierdzenia, co do którego przeciwnik nie wypowiedział się, a mógł to uczynić i dlatego ocena sądu musi się opierać na całości materiału procesowego. Wynika to wyraźnie z treści art. 230 Kodeksu postępowania cywilnego (wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 19 października 2005 r., V CK 260/05).
Na koniec podkreślić należy, że w sytuacjach innych niż domniemanie (faktyczne i prawne), notoryjność (powszechna i sądowa), przyznanie (wprost i niezaprzeczenie) należy udowodnić wszelkie powoływane przez siebie fakty, z których się wywodzi skutki prawne. Podstawa prawna to przepis ar. 6 k.c. i 232 k.p.c.
