Stanowisko Sądu Najwyższego
Sąd Najwyższy w sprawie, w której powódka domagała się ustalenia nieważności ugody sądowej zawartej w jej imieniu przez ustanowionego dla niej kuratora procesowego, wskazał że wbrew brzmieniu art. 143 k.p.c. „zgodnie z utrwaloną praktyka przyjmuje się, że kurator ma obowiązek podejmowania wszelkich czynności procesowych niezbędnych dla zapewnienia obrony osoby, którą reprezentuje , także czynności dyspozytywnych.” Ważnym aspektem na który uwagę zwrócił Sąd Najwyższy był fakt, że kurator ma prawo składać oświadczenia woli w imieniu reprezentowanej strony ale tylko takich, które mają charakter procesowy. Zgodnie z art. 917 k.c. zawarcie ugody pomiędzy stronami polega na czynieniu sobie wzajemnych ustępstw, które skutkują także w sferze prawa materialnego, co zdaniem Sądu przekracza zakres ochrony praw osoby reprezentowanej. Zatem zawarcie ugody sądowej przez kuratora należy uznać za niedopuszczalne. Powyższe stanowisko zostało utrwalone w orzeczeniu Sądu Najwyższego z dnia 20.03.2991 r., III CRN 70/91, w którym wskazał że kurator procesowy jest uprawniony do podejmowania w imieniu osoby, którą reprezentuje jedynie czynności mających charakter procesowy. Nie ma uprawnień do składania oświadczeń materialno prawnych np. oświadczenia o przeniesieniu własności rzeczy itp.
Doktryna
Po wydaniu wyroku przez Sąd Najwyższy z dnia 17 października 2007 r., II CSK 261/07, którym stwierdził, że „niedopuszczalne jest zawarcie ugody przez kuratora procesowego, ustanowionego dla strony, której miejsce pobytu nie jest znane.” Glosatorzy po opublikowaniu orzeczenia Sądu Najwyższego ostro skrytykowali wyrażone w nim stanowisko. Zdaniem przedstawicieli piśmiennictwa zgodnie z art. 143 k.p.c. , aż do chwili zgłoszenia się przedstawiciela ustawowego strony lub jej pełnomocnika kurator uprawniony i obowiązany jest podejmować wszelkie czynności, które będą służyły ochronie interesów podmiotu, który jest reprezentowany przez kuratora. Zdaniem przedstawicieli doktryny, ustawodawca celowo użył w omawianym przepisie zwrotu „potrzeba podjęcia obrony praw” aby dać kuratorowi możliwość podejmowania wszelkich czynności. Tak więc ograniczenie pola działania kuratora wydaje się być sprzeczne z zamierzeniem prawodawcy a także zbyt rygorystyczne i nieuzasadnione. Jeżeli ustawodawca miałby zamiar w jakimś stopniu ograniczyć kuratora, uczyniłby odpowiedni zapis w art. 143 k.p.c., milczenie należy postrzegać na korzyść szerokich kompetencji kuratora. Omawiany art. 143 k.p.c. bywa najczęściej traktowany jako zawierający nakaz doręczenia, niekiedy kurator o którym w nim mowa nazywany jest „kuratorem dla doręczeń”, to jednak należy go traktować jak kuratora procesowego, ponieważ ma on podejmować za nieobecną i nieświadomą toczącego się postępowania stroną, w całym okresie trwania sprawy czynności które mają służyć obronie jej praw. Dlatego też pojęcie kuratora należy rozumieć szeroko.
Kto może być kuratorem?
W przepisach kodeksu postępowania cywilnego, pozycja prawna kuratora jest umiejscowiona w przepisach o doręczeniach a nie w przepisach o stronach. Niestety pomimo tej nieścisłości ustawodawca nie zadał sobie trudu by wskazać w przepisach kto może być kuratorem. Wydaje się jednak, że zgodnie z § 114 Regulaminu urzędowania sądów powszechnych kuratorem powinna być osoba, która w jest osoba bliską w stosunku do strony postępowania, która zna stan jej spraw. Ustawodawca nie wykluczył oczywiście możliwości by kuratorem była osoba posiadająca profesjonalne kwalifikacje np. adwokat czy radca prawny. Dlatego dopuszczalne jest ustanowienie osób wykonujących powyższe zawody jako kuratorów.
