Domniemania
Dowodzenia nie wymagają fakty objęte wnioskami domniemania prawnego. Domniemanie prawne składa się z podstawy i wniosku. Tytułem przykładu warto przywołać art. 62 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Zgodnie z nim jeżeli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem trzystu dni od jego ustania lub unieważnienia, domniemywa się, że pochodzi ono od męża matki. Podstawę stanowić tu będzie fakt urodzenia dziecka w danym okresie, a wniosek pochodzenie od męża matki. Domniemanie prawne może zwolnić stronę od wykazania faktu lub przynajmniej ułatwić udowodnienie. Przykładem jest domniemanie z kodeksu cywilnego, zgodnie z którym jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary. Domniemanie prawne może został obalone. Podważać można podstawę domniemania, a także jego wnioski. Jednak do momentu, kiedy takie podważenie zostanie udowodnione sąd jest związany wnioskami domniemania.
Innym rodzajem domniemań są domniemania faktyczne. Tak jak prawne składają się one z podstawy i wniosku. Różnica sprowadza się do ich źródeł. W domniemaniach prawnych o tym, jakie fakty można uznać za ustalone bez ich dowodzenia, decyduje przepis ustawy. W przypadku domniemań faktycznych decyzja o wysnuciu wniosków leży w gestii sądu. Nie jest to oczywiście decyzja przypadkowa. Opiera się ona o doświadczenie życiowe, zasady logiki oraz dojrzałość prawną. Domniemanie takie stosuje się, jeżeli z innych udowodnionych faktów można wywieść inne, których wykazanie wprost jest utrudnione lub wręcz niemożliwe.
Fakty notoryjne
Dowodzenia nie wymagają także fakty powszechnie znane, czyli fakty notoryjne. Jest to grupa faktów o zróżnicowanym charakterze, gdyż mogą dotyczyć dziedziny geografii, historii czy życia społecznego. Będzie nim np. informacja, kto jest obecnym prezydentem RP. Fakt notoryjny jest znany każdemu, przeciętnemu mieszkańcowi danej miejscowości czy obszaru. Jednak o tym, czy fakt jest powszechnie znany czy też nie, decyduje sąd.
Fakty znane urzędowo
Sąd jest władny we wiedzę o faktach, które określane są mianem znanych urzędowo. Będą to informacje, które powzięte zostały w związku z pełnieniem funkcji urzędowych. Znane są one np. z pełnieniu funkcji urzędowych przez członków składu orzekającego. Będą to np. informacje o wszczęciu innego postępowania czy jego zakończeniu. Jednak takie fakty są znane tylko sądowi, a nie stronom, więc sąd musi zwrócić stronom na nie uwagę. Inaczej nie będzie się można na nie powoływać.
Fakty przyznane
W procesie cywilnym strony mają prawo wypowiedzieć się co do okoliczności przywołanych przez przeciwnika. W związku z tym, jeżeli pewne okoliczności zostały przyznane, nie ma konieczności przeprowadzania dowodu. Przyznanie – jako jednostronna czynność procesowa – może zostać złożone pisemnie lub ustnie do protokołu. Może ono dotyczyć pojedynczego faktu, a także wszystkich okoliczności. W drugim przypadku nastąpi przyznanie podstawy faktycznej powództwa. Zasadniczo sąd jest związany przyznaniem, chyba że budzi ono wątpliwości. Funkcjonuje także przyznanie „milczące”, czyli takie, do których druga strona się nie wypowiedziała. Jednak w takim wypadku należy wziąć pod uwagę wszystkie okoliczności sprawy i kierować się dużą ostrożnością.
Dowód z pierwszego wejrzenia
Dowód z pierwszego wejrzenia zwany jest dowodem prima facie. Terminologia jest tutaj wytworem doktryny i orzecznictwa, a sam dowód prima facie w swej istocie nie jest środkiem dowodowym. Stosując dowód prima facie, opieramy się na istnieniu związku przyczynowego pomiędzy określonymi zdarzeniami. Sąd może wyprowadzić przekonanie o następstwach zdarzeń. Opiera się na swoim doświadczeniu życiowym i wiedzy. Stanowi on instytucję bardzo ułatwiającą prowadzenie postępowania np. w sprawach odszkodowawczych.
