Związek spraw
Przepis art. 219 k.p.c. wskazuje przede wszystkim na możliwość połączenia spraw, które pozostają ze sobą w związku. Związek ten może mieć charakter zarówno prawny, jak i faktyczny. Ten pierwszy ma miejsce przede wszystkim wtedy, gdy dla rozstrzygnięcia kilku sporów niezbędne jest podjęcie decyzji dotyczącej np. ustalenia istnienia praw bądź stosunków prawnych między ich stronami. Sąd ma w takiej sytuacji co do zasady dwie możliwości: albo zawiesza jedno z toczących się postępowań, a w drugim niejako w trybie prejudycjalnym wydaje rozstrzygnięcie wpływające na obydwa postępowania, albo łączy je w jeden proces. Związek prawny występuje także pomiędzy powództwami wykazującymi cechy powództwa głównego i wzajemnego, które jednak zostały przez strony zgłoszone odrębnie, rozpoczynając dwa z pozoru niezależne procesy, a także między procesem głównym i interwencyjnym. Z kolei związek faktyczny spraw będzie miał miejsce wtedy, gdy okoliczności faktyczne dwóch lub większej ilości sporów są ze sobą powiązane. Przykładowo, jeżeli między powodami występują okoliczności uzasadniające współuczestnictwo formalne możliwe jest po wniesieniu kilku pozwów wnioskowanie właśnie o ich wspólne rozpoznanie i/lub rozstrzygnięcie.
Możliwość objęcia spraw jednym pozwem
Poza wspomnianym powyżej współuczestnictwem powodów, art. 219 k.p.c. wskazuje również na inne sytuacje, w których możliwe jest dochodzenie kilku roszczeń jednym powództwem. Powód może zatem dochodzić jednym pozwem kilku roszczeń przeciwko temu samemu pozwanemu, jeżeli nadają się one do tego samego trybu postępowania oraz jeżeli sąd jest właściwy ze względu na ogólną wartość roszczeń, a ponadto – gdy roszczenia są różnego rodzaju – o tyle tylko, o ile dla któregokolwiek z tych roszczeń nie jest przewidziane postępowanie odrębne ani też nie zachodzi niewłaściwość sądu według przepisów o właściwości bez względu na wartość przedmiotu sporu. Taka możliwość jest istotna głównie z punktu widzenia przedsiębiorców mających w stosunku do swoich kontrahentów po kilka roszczeń, których dochodzenie w odrębnych procesach byłoby bardzo uciążliwe.
Pozostałe warunki połączenia spraw
Sprawy podlegające połączeniu muszą toczyć się w jednym sądzie. Nie istnieje możliwość połączenia spraw toczących się w różnych jednostkach, nawet jeżeli spełniają one wszystkie warunki wskazane powyżej. Warunkiem połączenia spraw nie jest jednak tożsamość podmiotów występujących jako strony postępowania. Połączone mogą zostać zatem sprawy jednego powoda przeciwko kilku pozwanym, bądź – częściej – kilku powodów przeciwko jednemu pozwanemu.
Sposób i skutki połączenia spraw
Przepis art. 219 k.p.c. nie uzależnia połączenia spraw od wniosku strony. Oznacza to, że sąd może podjąć taką decyzję także z urzędu. Połączenie spraw stanowi uprawnienie sądu orzekającego. Sąd wydaje postanowienie o połączeniu spraw do rozpoznania i/lub rozstrzygnięcia, na które stronom nie przysługuje zażalenie. Na skutek połączenia sprawy nie tracą samodzielności, co oznacza, że decyzja sądu ma wyłącznie charakter techniczny. Komentowany przepis rozróżnia połączenie spraw do wspólnego rozpoznania bądź rozpoznania i rozstrzygnięcia. To pierwsze oznacza po prostu łączne, na jednej rozprawie, rozpoznanie przedmiotów dwóch pozwów. To drugie wiąże się z kolei ponadto z wydaniem wspólnego rozstrzygnięcia w jednym orzeczeniu, przy czym nie zwalnia sądu z obowiązku wypowiedzenia się w stosunku do każdego z dochodzonych roszczeń. Zachowanie przez powództwa samodzielności skutkuje tym, że zarówno w odniesieniu do postępowania apelacyjnego, jak i kasacyjnego wartość przedmiotu zaskarżenia, a dalej uprawnienie do wniesienia kasacji w ogóle, nie zależą od łącznej wartości wszystkich dochodzonych roszczeń, a jedynie tego, którego dotyczy zaskarżenie. Ocena dopuszczalności zaskarżenia dokonywana jest osobno w stosunku do każdego roszczenia.
