Wyrok w postępowaniu cywilnym – część I

Wyrok w postępowaniu cywilnym – część I

Wyrok ma charakter rozstrzygający. Składa się z dwóch elementów: podstawy faktycznej i prawnej. Podstawa faktyczna to dokonane przez sąd orzekający ustalenia faktyczne, czyli: fakty, które sąd uznał za udowodnione, dowody, na których się oparł, fakty przyznane przez strony (fakty niesporne), domniemania faktyczne i prawne, ustalenia prawomocnego wyroku karnego skazującego co do popełnienia przestępstwa. Podstawa prawna, to przepisy prawa materialnego, które sąd orzekający wziął pod uwagę wydając wyrok. Choć strony mogą w postępowaniu same przedstawiać przepisy prawa, na podstawie których dochodzą swoich roszczeń, jednak to sąd ostatecznie dokonuje kwalifikacji prawnej danych roszczeń.

Rodzaje wyroków:

1. Uwzględniające i oddalające powództwo

Wyrok uwzględniający powództwo to rozstrzygnięcie, w którym stwierdza się, że żądanie powoda, a więc osoby, która wniosła pozew, jest zasadne. Wyrok oddalający powództwo to jego przeciwieństwo – żądanie powoda nie zostało uwzględnione. Może to nastąpić z wielu przyczyn: żądanie nie jest jeszcze wymagalne (np. nie nadszedł jeszcze termin spłaty długu), żądanie się przedawniło (np. minęły trzy lata odkąd roszczenie związane z prowadzeniem działalności gospodarczej stało się wymagalne), żądanie nie jest uzasadnione. Od oddalenia powództwa należy bezwzględnie odróżnić odrzucenie pozwu. Następuje ono np. w sytuacji niedopuszczalności drogi sadowej (czyli, gdy sądy powszechne nie są właściwe do rozpoznania danej sprawy), a także, gdy między tymi samymi stronami zapadło już prawomocne rozstrzygnięcie w tej samej sprawie (tzw. powaga rzeczy osądzonej).

2. Konstytutywne i deklaratywne

Wyrok konstytutywny to orzeczenie, które zmienia stosunek materialnoprawny, kształtuje go, zmienia. Przykładem wyroku konstytutywnego jest wyrok orzekający rozwód. Wyrok deklaratywny jedynie potwierdza określony stan prawny, np. wyrok ustalający istnienie stosunku najmu.

3. Zasądzające, kształtujące i ustalające

Podział ten dotyczy ściśle rodzajów powództw. Powództwo o świadczenie, czyli np. powództwo o zapłatę, będzie wymagało wyroku zasądzającego, który ma charakter deklaratywny (stwierdza bowiem, że dłużnik A jest zobowiązany do zapłaty na rzecz wierzyciela B). Powództwo o ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego jest wytaczane w celu zmiany istniejącego stanu prawnego (np. powództwo rozwodowe, powództwo o zaprzeczenie ojcostwa). W tego rodzaju sprawach zapada wyrok kształtujący, który ma charakter konstytutywny.

Ostatnim rodzajem powództwa, jest powództwo o ustalenie istnienia lub nieistnienia prawa lub danego stosunku prawnego. Przykładem jest powództwo o ustalenie ważności testamentu. Wydaje się wyrok ustalający, który ma charakter deklaratywny.

4. Całościowe, wstępne, częściowe, końcowe i łączne

Wyrok całościowy jest wydawany w przypadku rozstrzygnięcia o całości powództwa, czyli o każdym zgłoszonym w powództwie roszczeniu.

Wyrok wstępny może być wydany zarówno na wniosek stron, jak również z urzędu, w sytuacji, gdy sporna jest zarówno sama zasada, na jakiej oparte jest roszczenie jak i jego wysokość. Sytuacja taka zajdzie, gdy wytoczone zostało powództwo o naprawienie szkody wyrządzonej deliktem (np. zadośćuczynienie za krzywdę poniesiona przez poszkodowanego w wypadku samochodowym), a sporna jest i odpowiedzialność pozwanego i wysokość zadośćuczynienia, które powinien ewentualnie zapłacić. Po wydaniu wyroku wstępnego, sąd z reguły odracza rozprawę do czasu uprawomocnienia się tego wyroku (w szczególnych przypadkach może zarządzić dalszą rozprawę). Wyrok wstępny nie nadaje się do egzekucji.

Wyrok częściowy może zostać wydany z urzędu lub na wniosek stron, jeżeli dostatecznie wyjaśniona jest tylko część żądania lub niektóre z żądań pozwu. Wydawanie tego rodzaju wyroków związane jest z istniejącym interesem powoda, który przed zakończeniem całości postępowania chciałby zaspokoić choć część swoich roszczeń. W tym wypadku wyjaśniona musi być zarówno zasada jak i wysokość roszczenia danej części powództwa. Po wydaniu wyroku częściowego, postępowanie można zawiesić w oczekiwaniu na uprawomocnienie się tej części orzeczenia (która ma przecież charakter prejudycjalny i będzie rzutować na dalsze rozstrzygnięcie sprawy), można je także prowadzić dalej.

Wyrok końcowy jest wydawany w przypadku, gdy wcześniej wydany został wyrok wstępny lub częściowy. Zawiera on rozstrzygnięcie pozostałych kwestii merytorycznych, a także postanowienia dotyczące kosztów, które nie mogą znaleźć się ani w wyroku wstępnym, ani częściowym.

Wyrok łączny jest wydawany w przypadku, gdy doszło wcześniej do połączenia kilku oddzielnych spraw w celu ich łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia. Są to sprawy, które pozostają ze sobą w związku faktycznym lub prawnym, stąd łatwiej orzekać o nich łącznie. Nie stają się one jednak jedną sprawą, dlatego też wyrok powinien z osobna rozstrzygać o każdej z nich.

5. Wyrok zaoczny

Wyrok zaoczny jest wydawany, gdy pozwany w sprawie jest bezczynny. Może się to objawiać na dwa sposoby: mimo prawidłowego doręczenia mu wezwania nie stawił się na pierwszą rozprawę (a dodatkowo jego nieobecność nie jest usprawiedliwiona i nie złożył wniosku o przeprowadzenie rozprawy pod jego nieobecność, a także, gdy mimo stawiennictwa na pierwszej rozprawie nie bierze on aktywnego w niej udziału (nie zgłasza zarzutów, nie składa wyjaśnień). Sąd przyjmuje wówczas za prawdziwe twierdzenie powoda okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie jeżeli nie budzą one wątpliwości ani nie zostały przytoczone w celu obejścia prawa. W razie wystąpienia wątpliwości, sąd przeprowadza postępowanie dowodowe. Pozwany może wnieść w terminie tygodnia od doręczenia mu wyroku zaocznego sprzeciw, natomiast powód może wnieść apelację, jeżeli wyrok oddala jego powództwo w całości lub w części.

Polecane

Najnowsze