Zdolność procesowa osób fizycznych w procesie cywilnym

Zdolność procesowa osób fizycznych w procesie cywilnym

Na wstępie należy podkreślić, iż zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych to kategorie materialnoprawne i są uregulowane w Kodeksie Cywilnym. Zdolność sądowa i zdolność procesowa to natomiast kategorie procesowe i są uregulowane w Kodeksie postępowania cywilnego.

Zgodnie z przepisem art. 65 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego zdolność do czynności procesowych (zdolność procesową) mają osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych. Paragraf drugi tego przepisu stanowi, że osoba fizyczna ograniczona w zdolności do czynności prawnych ma zdolność procesową w sprawach wynikających z czynności prawnych, których może dokonywać samodzielnie. Pojęcie zdolności procesowej wynika z materialnoprawnego pojęcia zdolności do czynności prawnych. Zdolność procesowa to natomiast zdolność do uczestniczenia w czynnościach procesowych w sposób czynny lub bierny. To znaczy, że dana osoba będąca stroną może dokonywać czynności procesowych i inne podmioty mogą ich dokonywać w stosunku do niej ze skutkiem prawnym. Zdolność do czynności prawnych stanowi podstawę pochodnej od niej zdolność procesowej (orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 13 października 1982, III CRN 129/82) i jest jej przesłanką (W. Broniewicz, Postępowanie cywilne w zarysie, Warszawa 2008, s.142). Wynika z tego, że osoba fizyczna ma w takim stopniu zdolność procesową w jakim ma zdolność do czynności prawnych.

Pojęcie zdolności do czynności prawnych nie zostało normatywnie zdefiniowane. W piśmiennictwie jednoznacznie dominuje pogląd, iż jest to zdolność do dokonywania czynności prawych we własnym imieniu i z zamiarem wywołania skutków prawnych w postaci ustanowienia, zmiany, zniesienia stosunku prawnego (S. Szer, Prawo cywilne – Cześć ogólna, Warszawa 1967, s.100) a tym samym nabywanie praw, utrata ich, zaciąganie zobowiązań, co wywołuje skutki prawne mocą podjętych przez siebie czynności prawnych (S. Grzybowski, System prawa cywilnego, tom 1, Warszawa 1974, s. 338).

Polskie prawo cywilne stanowi, iż osoba fizyczna może nie mieć zdolności do czynności prawnych, mieć ograniczoną zdolność do czynności prawnych, mieć pełną zdolność do czynności prawnych. O tym do której kategorii zaliczyć osobę fizyczną decyduje przede wszystkim jej wiek:

1. Brak zdolności do czynności prawnych

Zgodnie z przepisem art. 12 Kodeksu Cywilnego nie mają zdolności do czynności prawnych małoletni, którzy nie ukończyli trzynastego roku życia. W imieniu takiej osoby, występuje przedstawiciel ustawowy. W zasadzie dla dziecka są to rodzice, ewentualnie opiekun, jeżeli żadnemu z rodziców nie przysługuje władza rodzicielska. Taka osoba nie ma zdolność procesowej, wiec czynności w postępowaniu sądowym może podejmować tylko przez swojego przedstawiciela ustawowego (A. Wolter, Prawo cywilne, Zarys Części ogólnej, Warszawa 2001, s. 169-170).

2. Ograniczona zdolność do czynności prawnych

Zgodnie z przepisem art. 15 Kodeksu Cywilnego ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają małoletni, którzy ukończyli lat trzynaście. Sytuacja takiej osoby może być trojakiego rodzaju.

Po pierwsze może sama dokonywać czynności prawnych zobowiązujących i rozporządzających, ale do ich ważności potrzebna jest zgoda przedstawiciela ustawowego.

Po drugie ma pełną zdolność do czynności prawnych w sytuacjach czynności prawnych nie będących ani rozporządzającymi, czyli zwiększającymi pasywa lub zmniejszającymi aktywa ani zobowiązującymi, zawierania umów należących

do drobnych, codziennych spraw, nawiązania stosunku pracy zgodnie z przepisami o pracowniku młodocianym, rozporządzania swoim zarobkiem, podejmowania wszystkich czynności prawnych w stosunku do rzeczy, które przedstawiciel ustawowy oddał małoletniemu do swobodnego użytku, chyba ze wymagana jest zgoda sądu opiekuńczego.

Po trzecie niektóre czynności nie mogą być w ogóle dokonywane przez osobę ograniczoną w zdolności do czynności prawnych np. sporządzenie i odwołanie testamentu. (A. Wolter, Prawo cywilne, Zarys Części ogólnej, Warszawa 2001, s. 170-173).

3. Pełna zdolność do czynności prawnych

Pełna zdolność do czynności prawnych to wyznaczona normami prawnymi zdolność do dokonywania czynności stanowiących czynności prawne, które powodują zmianę sytuacji prawnej danej osoby. Przysługuje ona osobom pełnoletnim, zgodnie z regulacją przepisu art. 11 w związku z art. 10 Kodeksu Cywilnego, które mogą dokonywać wszystkich czynności prawnych, jeżeli nie zostały ubezwłasnowolnione częściowo bądź całkowicie. Taka osoba ma tez zdolność procesową w rozumieniu przepisów Kodeksu postępowania cywilnego (A. Wolter, Prawo cywilne, Zarys Części ogólnej, Warszawa 2001, s. 173)

Polecane

Najnowsze