W okresie międzywojennym posługiwano się przede wszystkim pojęciami kupca i kupca rejestrowego. W okresie gospodarki sterowanej dominowało określenie „jednostka gospodarcza” występująca zawsze z charakteryzującym ją przymiotnikiem – jednostka gospodarki uspołecznionej bądź jednostka gospodarki nieuspołecznionej. W okresie transformacji systemowej pojawiło się pojęcie „podmiotu gospodarczego”, za który zgodnie z ustawą z dnia 23 grudnia 1988r. uważana była osoba fizyczna, osoba prawna, a także jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, utworzona zgodnie z przepisami prawa, jeżeli jej przedmiot działanie obejmował prowadzenie działalności gospodarczej. Pojęcie przedsiębiorcy pojawiło się po raz pierwszy w ustawach, które regulowały ochronę obrotu gospodarczego – w ustawie z dnia 24 lutego 1990r. o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym i ochronie interesów konsumentów (zastąpionej później przez ustawę z dnia 15 grudnia 2000r. o ochronie konkurencji i konsumentów, a następnie ustawą z dnia 16 lutego 2007r. o tym samym tytule) oraz ustawę z dnia 16 kwietnia 1993r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Zawarte w nich określenia miały jednakże zastosowanie wyłącznie na użytek tych ustaw i dopiero ustawą z dnia 20 sierpnia 1997r. – Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowym Rejestrze Sądowym, zostało wprowadzone do obowiązującego porządku prawnego pojęcie przedsiębiorcy.
Przedsiębiorca według przepisów Kodeksu cywilnego.
Zgodnie z brzmieniem art. 431 Kodeksu cywilnego przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna oraz jednostka organizacyjna niebędąca osoba prawną, której została przyznana przez przepisy ustawy zdolność prawna (art. 331 KC), prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. Powyższe ujęcie pojęcia przedsiębiorcy zostało oparte na 2 kryteriach – podmiotowym (określającym jakie podmioty można uznać za przedsiębiorcę) oraz funkcjonalnym (które wskazuje cechy jakimi powinien wykazywać się przedsiębiorca, a dotyczące działalności przez niego prowadzonej). Trzeba jednak zwrócić uwagę, iż w Kodeksie cywilnym brak jest definicji zarówno działalności gospodarczej, jaki i zawodowej.
Przedsiębiorca według przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.
W świetle art. 4 ust. 1 i 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną – wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą, a także wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej. Cechą wyróżniającą przedsiębiorcę spośród podmiotów stosunków prawnych jest prowadzenie przez niego działalności gospodarczej. Nie można zatem mówić o przedsiębiorcy w oderwaniu od prowadzonej przez niego działalności. W świetle art. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły, z tym zastrzeżeniem, że do działalności gospodarczej: budowlanej, handlowej i usługowej, oraz działalności zawodowej polegającej na świadczeniu usług stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 4 marca 2010 r. o świadczeniu usług na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Zaznaczyć trzeba, że wyliczenie rodzajów działalności ma charakter jedynie przykładowy, gdyż w ich obrębie możliwe jest dokonywanie dalszych, wewnętrznych podziałów.
Przedsiębiorca według przepisów innych ustaw.
Pozostałe akty prawne, jakie posługują się pojęciem przedsiębiorcy, można podzielić na 2 grupy:
1) ustawy, które używając pojęcia „przedsiębiorca” wprost odwołują się definicji zawartej w art. 4 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, np.:
– ustawa z dnia 15 grudnia 2000r. o Inspekcji Handlowej (art. 2 pkt 1);
– ustawa z dnia 20 marca 2002r. o finansowym wspieraniu inwestycji (art. 2 pkt 3);
– ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r. o usługach turystycznych (art. 3 pkt 14).
2) ustawy, w których ustawodawca zdefiniował pojęcie przedsiębiorcy w sposób odmienny niż w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej, np.:
– ustawa z dnia 20 sierpnia 1997r. o Krajowym Rejestrze Sądowym, gdzie za przedsiębiorców uważa się podmioty, których dotyczy obowiązek wpisu do rejestru przedsiębiorców, czyli m. in. spółki prawa handlowego, spółki europejskie, spółdzielnie, spółdzielnie europejskie, przedsiębiorstwa państwowe, instytuty badawcze, przedsiębiorców określonych w przepisach o zasadach prowadzenia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej działalności gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości przez zagraniczne osoby prawne i fizyczne („przedsiębiorstwa zagraniczne”), towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, towarzystwa reasekuracji wzajemnej (art. 36);
– ustawa z dnia 16 kwietnia 1993r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, w myśl której przedsiębiorcami są osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które prowadząc, chociażby ubocznie, działalność zarobkową lub zawodową uczestniczą w działalności gospodarczej (art. 2);
– ustawa z dnia 16 lutego 2007r. o ochronie konkurencji i konsumentów, zgodnie z którą częściowo mamy do czynienia z odesłaniem do przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, a oprócz tego za przedsiębiorcę uznaje się także osobę fizyczną, osobę prawną, a także jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną, organizującą lub świadczącą usługi o charakterze użyteczności publicznej, które nie są działalnością gospodarczą w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej; osobę fizyczną wykonującą zawód we własnym imieniu i na własny rachunek lub prowadzącą działalność w ramach wykonywania takiego zawodu; osobę fizyczną, która posiada kontrolę nad co najmniej jednym przedsiębiorcą, choćby nie prowadziła działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, jeżeli podejmuje dalsze działania podlegające kontroli koncentracji; związek przedsiębiorców (art. 4 ust. 1).
