Główna przesłanka uznania przez sąd powyższego żądania za zasadne została wskazana w art. 145 § 1 k.c. i określona jako brak odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich. Należy jednak w tym miejscu zauważyć, iż droga sądowa nie jest jedyną drogą w ramach której możliwe jest zaspokojenie przedmiotowego roszczenia. Niewątpliwym jest bowiem, że tenże skutek może także wystąpić w następstwie zawarcia umowy pomiędzy zainteresowanymi stronami (właścicielami nieruchomości).
Znaczenie terminu „droga publiczna”
Termin droga publiczna, a dokładniej konieczny odpowiedni do niej dostęp, w rozumieniu art. 145 § 1 k.c. zawiera szerszy zakres sytuacji, niż mógłby na to wskazywać sam przepis. Zgodnie bowiem ze stanowiskiem doktryny droga konieczna ma za zadanie umożliwić dostęp do drogi publicznej lub do ulic leżących w jej ciągu w tym także do drogi wewnętrznej (J. Nadler [w:] E. Gniewek [red.], Kodeks cywilny. Komentarz, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2011.)
Znaczenie terminu „budynki gospodarcze należące do nieruchomości”
Za budynek gospodarczy należące do nieruchomości trzeba uznać taki obiekt budowlany w rozumieniu przepisów Ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane, który w sposób względnie trwały związany jest stosunkiem podrzędności z nieruchomością główną. Istotnym jest fakt, iż „gospodarczość” budynku należy rozumieć szeroko, to jest poprzez wiązanie jej zarówno z celami użytkowymi, jak i mieszkalnymi (S. Rudnicki, Droga konieczna [w:] G. Bieniek, S. Rudnicki, Nieruchomości. Problematyka prawna, Wydawnictwo LexisNexis, Warszawa 2011.).
Odpowiedniość dostępu
Przepis art. 145 § 1 k.c. stwierdza explicite, że roszczenie o ustanowienie służebności drogi koniecznej jest zasadne, gdy dostęp do powyżej opisanych miejsc nie będzie odpowiedni. Oznacza to, że ustawodawca objął tym przepisem sytuacje gdy dostępu takiego nie będzie w ogóle lub dostęp ten z różnych przyczyn będzie nieodpowiedni. Odnośnie do drugiej z sytuacji wielokrotnie wypowiadała się Sąd Najwyższy, w tym między innymi w postanowieniu z 7 lipca 1999 r. (sygn. akt: II CKN 786/98) oraz w wydanym jeszcze w uprzednim układzie stosunków gospodarczych postanowieniu z dnia 14 sierpnia 1985 r. (sygn. akt: III CZP 44/85). W myśl pierwszego z nich, dostęp do drogi publicznej jest nieodpowiedni gdy wyjazd z nieruchomości, która przylega do drogi publicznej stwarza niebezpieczeństwo w ruchu drogowym. Zgodnie zaś z drugim, w szczególnych przypadkach nieodpowiedniość dostępu może polegać na tym, że nieruchomość przylega do drogi publicznej, jednakże przejazd tą drogą przez znaczną część roku jest utrudniony lub niemożliwy ze względu na jej zły stan techniczny. Nie mniej jednak należy zauważyć, iż w przypadku, gdy nieodpowiedniość dostępu spowodowana jest zaniedbaniami w eksploatacji drogi, które to zaniedbania można usunąć, roszczenie przysługujące na podstawie art. 145 § 1 k.c. powinno zostać uznane za bezzasadne. W podobnym tonie wypowiedział się Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 6 kwietnia 2004 r. (sygn. akt: I CK 552/03) stwierdzając, iż gdy dostęp do drogi publicznej jest nieodpowiedni przede wszystkim należy go (ten dostęp) przystosować do użytku, a dopiero gdy jest to niemożliwe lub wiąże się z niewspółmiernymi i nieopłacalnymi wydatkami, w grę wchodzić będzie mogło ustanowienie służebności drogi koniecznej. W każdym jednak przypadku, sąd orzekający o ustanowieniu drogi koniecznej będzie kierował się okolicznościami faktycznymi danej sprawy i orzekał w ten sposób, aby przy osiągnięciu zamierzonego celu zminimalizować obciążenie nieruchomości przez którą droga będzie przebiegać.
Bibliografia:
1. Bieniek G., Rudnicki S., Nieruchomości. Problematyka prawna, Wydawnictwo LexisNexis, Warszawa 2011.
2. Gniewek E. [red.], Kodeks cywilny. Komentarz., Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2011.
