Obowiązek sporządzenia i udostępnienia regulaminu, a następnie prowadzenia działalności zgodnie z nim, nakłada ustawa z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (w skrócie u.ś.u.d.e., Dz.U. z 2002r. Nr 144, poz. 1204 ze zm.). Ustawa ta częściowo wskazuje na elementy niezbędne regulaminu, nie jest to jednak katalog wyczerpujący. Prawo dotyczące konsumentów zawiera bowiem wiele przepisów, które zakazują praktyk ograniczających ich uprawnienia. Nieustosunkowanie się do ich wymagań może skutkować dla osoby prowadzącej sklep w sieci nieważnością postanowień regulaminu, nieważnością całych umów, a nawet ciężkimi w skutkach finansowych pozwami do sądu.
Niniejszy artykuł nie zawiera pełnego katalogu klauzul zakazanych przez prawo. Poniższy katalog to zbiór, według autora, najważniejszych z nich.
Przykłady klauzul zakazanych znajdują się z rejestru klauzul niedozwolonych prowadzonego przez UOKiK.
Pierwszą regulacją, na którą powinniśmy zwrócić uwagę, jest ustawa z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (w skrócie OchrKonsU, Dz.U. z 2000r. Nr 22, poz. 271, ze zm.). Art. 7 daje konsumentowi prawo odstąpienia od umowy, bez podania przyczyny, w ciągu 10 dni. Zakazane są klauzule, które pozbawiają go tego uprawnienia albo wyznaczają krótszy termin (dłuższy może być). Do zachowania tego terminu wystarczy wysłanie odpowiedniego oświadczenia – liczy się więc data stempla pocztowego, a nie data dotarcia pisma do przedsiębiorcy. Artykuł ten zabrania także umieszczenia zastrzeżenia, że konsumentowi wolno odstąpić od umowy za zapłatą oznaczonej sumy. Zakazane jest zatem nakładanie tzw. odstępnego, np. w celu pokrycia kosztów zwrotu świadczeń. Podobnie, w razie odstąpienia, obie strony zobowiązane są do pełnego zwrotu świadczeń. Konsument, w razie odstąpienia od umowy, powinien zwrócić przedmiot świadczenia niezwłocznie, nie później niż w terminie 14 dni. Zakazane jest wymaganie krótszego terminu, jak i dłuższego w przypadku zwrotu po stronie sprzedawcy.
Przykładowe klauzule zakazane: „W przypadku odstąpienia od umowy przez kupującego, sprzedający zwróci mu sumę dokonanych przedpłat, bez rewaloryzacji i oprocentowania, pomniejszoną o 5% wartości mieszkania oraz kwoty robót dodatkowych i zamiennych.” (wpis nr 1; data wpisu 2002-06-11)
„Wstępujący, który odstępuje od Umowy przed utworzeniem Grupy, traci opłatę wstępną.” (wpis nr 35; data wpisu 2003-03-25)
Niedozwolone są arbitralne zastrzeżenia dotyczące formy płatności – zwłaszcza uzależnienie wysłania przesyłki przez sprzedawcę od uprzedniego dokonania przelewu bankowego przez kupującego lub niemożność zapłaty „za pobraniem” za zakupiony towar. Zgodnie bowiem z art. 11 OchrKonsU, umowa nie może nakładać na konsumenta obowiązku zapłaty ceny lub wynagrodzenia przed otrzymaniem świadczenia.
Istotne przepisy z punktu widzenia omawianego zagadnienia zawiera ustawa z dnia 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego (w skrócie SprzedKonsU, Dz.U. z 2002r. Nr 141, poz. 1176, ze zm.). Wprowadza ona m.in. zasady dotyczące odpowiedzialności sprzedawcy za niezgodność towaru z umową oraz w zakresie gwarancji. Postanowienia odnośnie pierwszego zawarte zostały w art. 4. Sprzedawca odpowiada wobec kupującego, jeżeli towar konsumpcyjny w chwili jego wydania jest niezgodny z umową. Zakazane są praktyki ograniczenia tej odpowiedzialności; tak samo nie można wyłączyć wprowadzonego przez ustawę domniemania, że niezgodność towaru z umową istniała w chwili jego wydania. Co więcej, zgodnie z art. 11 SprzedKonsU nie można dokonać takich wyłączeń lub ograniczeń na rzecz sprzedawcy przez umowne oświadczenie kupującego, że wie o wszelkich niezgodnościach towaru z umową.
Przykład: „Jeśli zdaniem Zamawiającego towar nie dotarł do niego w należytym stanie, bądź, według niego, nie jest zgodny z zamówieniem, występuje do pracownika Poczty Polskiej lub kuriera, który dostarcza przesyłkę o sporządzenie protokołu. Powinna być w nim podana data i godzina doręczenia przesyłki oraz opis uszkodzenia lub ubytku” (wpis nr 2429; data wpisu: 2011-07-19)
„XXX nie będzie ponosił odpowiedzialności za serwis gwarancyjny jeżeli wymagane naprawy nie mogą być wykonywane z powodu restrykcji importowo/eksportowych na części zamienne i/lub innych przepisów prawnych, czy też nieprzewidzianych okoliczności uniemożliwiających wykonanie naprawy.” (wpis nr 1532; data wpisu: 2008-11-27)
Z kolei w art. 8 SprzedKonsU ustawodawca przyznał konsumentom odpowiednie uprawnienia w przypadku, gdy dojdzie do niezgodności towaru z umową. Kupujący może żądać zamiennie: doprowadzenia towaru do stanu zgodnego z umową przez nieodpłatną naprawę albo wymianę na nowy. Nie dotyczy to sytuacji, gdy naprawa albo wymiana okażą się niemożliwe lub będą wymagać nadmiernych kosztów. Wtedy, albo gdy sprzedawca nie zdoła uczynić zadość takiemu żądaniu w odpowiednim czasie lub gdy naprawa albo wymiana narażałyby kupującego na znaczne niedogodności, ma on prawo domagać się stosownego obniżenia ceny albo odstąpić od umowy. Od umowy kupujący nie może jednak odstąpić, jeśli niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową jest nieistotna. W odniesieniu do tego artykułu, zakazane są takie klauzule regulaminu, które arbitralnie narzucają kupującemu sposób realizacji jego uprawnień wynikających z rękojmi lub je ograniczają. Inne postanowienia wynikające z art. 8 SprzedKonsU to np. zakaz obciążania klienta kosztami wynikającymi z konieczności np. transportu, demontażu, czy naprawy zgłoszonego towaru, wyznaczenia dłuższego niż 14-dniowy terminu ustosunkowania się sprzedawcy do żądania klienta, a nawet zbyt ogólnikowe, dające szeroką swobodę interpretacji, określenie kryteriów oceny nadmierności kosztów lub czasu naprawy.
Przykład: „Klient zobowiązuje się w terminie 14 dni odebrać decyzję dotyczącą ustosunkowania się sprzedawcy do żądania kupującego bez dodatkowego powiadomienia” (wpis nr 679; data wpisu: 2006-04-05)
„Zakres Gwarancji (…) W przypadku uznania reklamacji firma XXX nie ponosi odpowiedzialności za koszty związane z demontażem, montażem, transportem towaru oraz utraconymi korzyściami” (wpis nr: 519; data wpisu: 2005-10-07)
W razie wątpliwości, czy dany zapis w regulaminie jest zgodny z prawem, warto zajrzeć na stronę internetową Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, i wpisać ją w wyszukiwarkę klauzul niedozwolonych. Jeśli tak rzeczywiście będzie, wyszukiwarka znajdzie nasz zapis wśród przeszło 2,5 tys. podobnych, wpisanych już do rejestru prowadzonego przez UOKiK. Wyszukiwarka znajduje się pod adresem: http://decyzje.uokik.gov.pl/nd_wz_um.nsf/a87483b1c32c4d76c125728a002baa66/$searchForm?SearchView.
Więcej klauzul zakazanych znajdą państwo w drugiej części artykułu.
Niniejszy artykuł jest jedynie wyrazem wiedzy i poglądów autora. Autor nie daje gwarancji pełnej zgodności z prawdą przedstawionych w powyższym artykule informacji i nie ponosi odpowiedzialności za szkody, jakie mogą powstać w wyniku zastosowania się do wskazówek w nim zawartych.
