Dużym utrudnieniem jest też nadal VAT od esemesów wysyłanych na cele dobroczynne. Obecnie obowiązujące przepisy mają tak wiele mankamentów, że trudno je zastosować w praktyce. Rozwiązaniem byłby jednoznaczny zapis zakładający wyłączenie kwot darowizn przekazywanych na rzecz organizacji prowadzących działalność charytatywną z podstawy opodatkowania VAT.
Zgodnie z § 13 ust. 1 pkt 18 rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług z dnia 22 grudnia 2010 roku (Dz. U. z 2010 r., Nr 246, poz. 1649), zwalnia się od podatku usługi o podwyższonej opłacie, o których mowa w ustawie z dnia 16 lipca 2004 r. — Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171, poz. 1800, z poźn. zm.), świadczone w celu zebrania środków pieniężnych w trakcie zbiórki publicznej organizowanej przez organizację pożytku publicznego, z wyjątkiem usług przedpłaconych.
Przede wszystkim należy zauważyć, iż aktualne brzmienie rozporządzenia budzi wątpliwości w kontekście zgodności omawianych przepisów z Dyrektywą 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej. Katalog usług podlegających zwolnieniu z opodatkowania jest bowiem ściśle określony w Dyrektywie VAT i nie może być swobodnie rozszerzany przez państwa członkowskie. W przedmiotowym katalogu nie znajdują się natomiast usługi telekomunikacyjne, wobec czego zwolnienie zastosowane w Rozporządzeniu Wykonawczym jest sprzeczne z zapisami przepisów wspólnotowych. Ponadto, nieprawidłowym z punktu widzenia przepisów podatkowych jest uwzględnianie w podstawie opodatkowania usługi telekomunikacyjnej (zwolnionej z opodatkowania na podstawie Rozporządzenia Wykonawczego) wartości darowizn przekazywanych na rzecz organizacji charytatywnych.
Zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 14 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych ze zwolnienia z podatku od nieruchomości mogą korzystać nieruchomości lub ich części zajęte na prowadzenie nieodpłatnej statutowej działalności pożytku publicznego przez organizacje pożytku publicznego. Zakres zwolnienia jest zatem bardzo wąski. Jeżeli w danym obiekcie jest prowadzona zarówno działalność odpłatna jak i nieodpłatna to wówczas zwolnienie nie przysługuje w całości. Zachowanie zwolnienia jest możliwe tylko poprzez wydzielenie części nieruchomości wykorzystywanej tylko i wyłącznie na nieodpłatną działalność statutową. Utrata zwolnienia nastąpi także wówczas, gdy dane obiekty są zajęte w jakimkolwiek zakresie na dopuszczalną statutem działalność zarobkową (gospodarczą).
Zakres zwolnienia utrudnia funkcjonowanie jednostek o statusie organizacji pożytku publicznego, które prowadzą odpłatną działalność statutową i powoduje, że przyznane zwolnienie z reguły nie ma zastosowania. Wynika to z faktu, że majątek wykorzystywany do działalności odpłatnej jest najczęściej tym samym majątkiem, który jest zajęty na nieodpłatną działalność statutową np. sale, biura. Uzyskanie jakichkolwiek dodatkowych wpływów z tytułu wykorzystania tego majątku do działalności odpłatnej powoduje utratę zwolnienia z podatku od nieruchomości w całości.
Można byłoby rozszerzyć zakres zwolnienia zawartego w ustawie o podatkach i opłatach lokalnych także w przypadku wykorzystania majątku na odpłatną działalność statutową. W tym zakresie wykreśla się słowo „nieodpłatnej” z ustawy: w ustawie z dnia 12 stycznia 1991 roku o podatkach i opłatach lokalnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r., Nr 95 poz. 613) art. 7 ust. 1 pkt 14 otrzymuje brzmienie: „14) nieruchomości lub ich części zajęte na prowadzenie statutowej działalności pożytku publicznego przez organizacje pożytku publicznego.”
Zakładanie przez organizacje pozarządowe spółek jest nową formułą działalności organizacji pozarządowych, które za pomocą działalności gospodarczej realizują cele społeczne. Zjawisko to nazywane jest przedsiębiorczością społeczną, czy też ekonomią społeczną i stanowi jedną z dobrych praktyk polskich polityk publicznych, stosowaną także w europejskim procesie otwartej metody koordynacji w obszarze zabezpieczenia społecznego i integracji społecznej. Działalność ta opiera się wszystkim na odejściu od klasycznych metod finansowania działalności społecznej organizacji pozarządowych opierającej się na dotacjach, i na zwróceniu się w stronę pozyskiwania finansowania z wolnego rynku, zwiększając tym samym niezależność i stabilność działań.
Rozwój tego sektora jest widziany jako jeden z elementów modernizacji europejskiej. Zwraca na to uwagę zarówno Wspólne sprawozdanie o zabezpieczeniu społecznym i włączeniu społecznym za 2009 rok, Zalecenie Komisji Europejskiej z dnia 3 października 2008 r. w sprawie aktywnej integracji osób wykluczonych z rynku pracy, czy wreszcie Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 19 lutego 2009 r. w sprawie gospodarki społecznej. W średniookresowej Strategii Rozwoju Kraju 2007-2013 wskazano na rolę sektora ekonomii społecznej w tworzeniu nowych miejsc pracy oraz rozwoju wspólnot lokalnych.
Wychodząc naprzeciw temu nowemu trendowi w 2010 roku parlament nowelizacją Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z 2010 roku wprowadził możliwość nabycia statutu organizacji pożytku publicznego oraz możliwość prowadzenia działalności pożytku publicznego przez spółki akcyjne, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, których celem nie jest osiąganie zysku, które przeznaczają całość dochodu na realizację celów statutowych i nie przeznaczają zysku do podziału między swoich członków, udziałowców, akcjonariuszy i pracowników.
Organizacje pozarządowe są zainteresowane utworzeniem własnych spółek kapitałowych w celu realizacji celów społecznych, przy wykorzystaniu działalności gospodarczej, jednak obowiązujące przepisy zwolnienia utrudniają takie działanie. Ze względu na fakt, iż przepisy prawa wskazują na fakt, iż działalność gospodarcza może być działalnością uboczną w stosunku do działalności statutowej, najodpowiedniejszą formą realizowania celów statutowych przy pomocy działalności gospodarczej wydaje się być wyodrębniony podmiot gospodarczy, w tym przypadku spółka.
Główną barierą dla prowadzenia przez organizacje pozarządowe działalności gospodarczej w formie spółek jest brak kapitału na utworzenie takiej spółki. Dodatkowo mamy do czynienia z obciążeniem z tytułu podatku dochodowego. Zgodnie z art. 17 ust. 1e ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jednolity: Dz. U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 z późn. zm.), zwanej dalej p.d.o.p., w zw. z art. 17 ust. 1 pkt 4 p.d.o.p. warunki zwolnienia z podatku dochodowego od osób prawych przewidziane dla organizacji realizujących cele społecznie użyteczne przewidują możliwość inwestowania w ściśle określonych warunkach i w ściśle określone rodzaje instrumentów finansowych. Tylko spełnienie ścisłych wskazań ustawy pozwala na zachowanie zwolnienia. Inwestowanie w instrumenty finansowe z naruszeniem ustawowych warunków powoduje utratę zwolnienia i tym samym konieczność zapłaty podatku. Warunki zwolnienia są jasne i w pełni uzasadnione. Nie mniej powodują, że bezpośrednia inwestycja organizacji pozarządowych w udziały lub akcje, polegająca na ich objęciu przy założeniu spółki, bądź nabyciu udziałów już istniejącej spółki prowadzi do utraty zwolnienia. Inwestycja polegająca na nabyciu udziałów lub akcji w spółce jest możliwa tylko i wyłącznie w ramach zarządzania portfelem. W efekcie, jeżeli organizacja pozarządowa założy własną spółkę kapitałową (z o.o. lub akcyjną) od kwoty wydatków na nabycie udziałów lub akcji będzie zobowiązana odprowadzić 19% podatek dochodowy.
Trudno jest oszacować czy proponowana zmiana wpłynie na zmniejszenie dochodów budżetu państwa. Według danych uzyskanych przez organizacje pozarządowe obecnie funkcjonuje 5 spółek kapitałowych należących do organizacji pozarządowych. Niewielka ilość zakładanych spółek jest zapewne wynikiem ograniczeń wynikających z art. 17 ust. 1e p.d.o.p. Dochód z tego tytułu, który wpływa do budżetu państwa jest zatem niewielki, stąd zniesienie bariery nie spowoduje istotnego zmniejszenia dochodów budżetowych.
Na podstawie raportu Skoczyński Wachowiak Strykowski Kancelaria Prawna sp. k.
Zainspirowani zmianami: skutecznie pomagajmy!
