Odprawa pośmiertna – komu przysługuje i w jakiej wysokości?

Odprawa pośmiertna – komu przysługuje i w jakiej wysokości?

Charakter odprawy pośmiertnej jest bardzo złożony. Nie jest to na pewno świadczenie wynikające ze stosunku pracy, mimo iż jest z nim związane. Nie jest też świadczeniem socjalnym w czystej postaci, za czym przemawia głównie to, że nie jest przyznawane według kryterium dochodowego i wedle potrzeb osób uprawnionych do jej otrzymania. Należy zgodzić się z tym, że odprawa pośmiertna jest swego rodzaju środkiem służącym wyrównaniu strat wynikłych z utraty dochodów osoby najbliższej, czyli zmarłego pracownika.

Kiedy przysługuje świadczenie po śmierci pracownika?

Obligatoryjną przesłanką otrzymania od pracodawcy odprawy pośmiertnej jest śmierć pracownika, która musi nastąpić w czasie trwania stosunku pracy lub w czasie pobierania po jego rozwiązaniu zasiłku z tytułu niezdolności do pracy wskutek choroby. Trwanie stosunku pracy należy rozumieć jako okres formalnego związania pracownika i pracodawcy węzłem obligacyjnym. Otrzymanie odprawy pośmiertnej nie zależy od podstawy nawiązania stosunku pracy przez pracownika. Zatrudnienie u kilku pracodawców niesie za sobą taki skutek, że osoby uprawnione mogą żądać odprawy z tytułu każdego z tych stosunków pracy.

Wysokość odprawy pośmiertnej

Wysokość odprawy pośmiertnej jest uzależniona od okresu zatrudnienia pracownika u danego pracodawcy (jest to pracodawca, który zatrudnia pracownika w chwili śmierci albo bezpośrednio przed śmiercią) i wynosi:

  1. jednomiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 10 lat;
  2. trzymiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 10 lat;
  3. sześciomiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 15 lat.

Należy pamiętać, że do tego okresu zatrudnienia konieczne jest uwzględnienie okresu zatrudnienia u poprzedniego pracodawcy, jeżeli zmiana pracodawcy nastąpiła na zasadach określonych w art. 231 (jest to sytuacja przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę), a także na mocy odrębnych przepisów.

Odprawa pośmiertna obliczana jest według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego zgodnie przepisami rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy.

Odprawa pośmiertna – dla kogo świadczenie?

Małżonek pracownika oraz inni członkowie rodziny spełniający warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej na podstawie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych są osobami, którym przysługuje odprawa pośmiertna.

Zgodnie z art.93 §4 pkt1 Kodeksu pracy małżonek nie musi spełniać żadnych warunków, aby otrzymać odprawę pośmiertną. Posługując się wykładnią systemową należałoby stwierdzić, że małżonek będący w separacji nie jest uprawniony do odprawy pośmiertnej. Wniosek taki wynika z analizy przepisu art.614 §1 ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. Nr 9, poz. 59), który głosi, że „orzeczenie separacji ma skutki takie jak rozwiązanie małżeństwa przez rozwód”.

Według przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych do renty rodzinnej, a tym samym odprawy pośmiertnej uprawnieni są:

  • dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione (ustawodawca przyjmuje, że osoby te, mają prawo do renty rodzinnej: do ukończenia 16 lat; do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia; bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie, o którym mowa wyżej). Ponadto jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, to prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów.
  • wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, w tym również w ramach rodziny zastępczej przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności (osoby te, aby mogły otrzymać rentę rodzinną, a tym samym odprawę pośmiertną muszą spełniać warunki tak jak dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione i ponadto są zobligowane do spełnienia łącznie dwóch przesłanek: muszą zostać przyjęte na wychowanie i utrzymanie co najmniej na rok przed śmiercią ubezpieczonego (emeryta lub rencisty), chyba że śmierć była następstwem wypadku, oraz nie mają prawa do renty po zmarłych rodzicach. Jeżeli jednak rodzice żyją przesłanka ta będzie zachowana w sytuacji, gdy rodzice nie mogą zapewnić im utrzymania albo ubezpieczony (emeryt lub rencista) lub jego małżonek był ich opiekunem ustanowionym przez sąd.
  • małżonek (wdowa i wdowiec). Wdowa (dotyczy to również męża) ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli spełni jedną z dwóch przesłanek: w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy albo wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole – 18 lat życia, lub jeżeli sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej. Ustawodawca przewiduje ponadto, że prawo do renty rodzinnej nabywa również wdowa, która osiągnęła wiek 50 lat lub stała się niezdolna do pracy po śmierci męża, nie później jednak niż w ciągu 5 lat od jego śmierci lub od zaprzestania wychowywania osób wymienionych w zdaniu poprzednim. Jeżeli jednak wdowa nie spełnia tych wymagań i nie ma niezbędnych źródeł utrzymania może wyjątkowo otrzymać rentę rodzinną przez okres jednego roku od chwili śmierci męża; w okresie uczestniczenia w zorganizowanym szkoleniu mającym na celu uzyskanie kwalifikacji do wykonywania pracy zarobkowej, nie dłużej jednak niż przez 2 lata od chwili śmierci męża. Jedynym przypadkiem, kiedy to małżonka rozwiedziona ma prawo do renty rodzinnej jest sytuacja, gdy oprócz spełniania warunków z art. 70 ust.1 lub ust.2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych miała w dniu śmierci męża prawo do alimentów z jego strony, które zostały ustalone wyrokiem lub ugodą sądową. Dotyczy to również wdowy która do dnia śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej
  • odprawa pośmiertna dla rodziców – za rodziców w rozumieniu ustawy uważa się również ojczyma i macochę oraz osoby przysposabiając. Zgodnie z przepisami prawa odprawa pośmiertna dla rodziców przysługuje na podstawie przepisów analogicznych do renty rodzinnej, jeżeli: ubezpieczony (emeryt lub rencista) bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania oraz spełniają odpowiednio warunki określone dla wdowy i wdowca w art. 70 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych

Roszczenie o odprawę pośmiertną przedawnia się, jak inne roszczenia ze stosunku pracy, z upływem 3 lat od jego wymagalności.

Jak dzielona jest odprawa pośmiertna?

Odprawa pośmiertna jest dzielona w częściach równych pomiędzy wszystkich uprawnionych członków rodziny, jeżeli jednak po zmarłym pracowniku pozostał tylko jeden członek rodziny uprawniony do odprawy pośmiertnej, wtedy przysługuje mu odprawa w wysokości połowy odpowiedniej kwoty.

Wyraźnego podkreślenia wymaga fakt, że odprawa pośmiertna nie przysługuje uprawnionym członkom rodziny, jeżeli pracodawca ubezpieczył pracownika na życie, a odszkodowanie wypłacone przez instytucję ubezpieczeniową jest nie niższe niż odprawa pośmiertna przysługująca zgodnie z art.93 §2 i §6 Kodeksu pracy. Dbając o interesy członków rodziny zmarłego pracownika ustawodawca stwierdził, że w sytuacji, gdy odszkodowanie jest niższe od odprawy pośmiertnej, to obowiązkiem pracodawcy jest wypłacenie rodzinie kwoty stanowiącej różnicę między tymi świadczeniami.

Komu nie przysługuje odprawa pośmiertna?

Odprawa pośmiertna nie przysługuje członkom rodziny w jednym wypadku. Odnosi się to do sytuacji, gdy pracodawca ubezpieczył pracownika na życie. Odszkodowanie musi być równe lub wyższe niż kwota odprawy. W przeciwnym wypadku pracodawca powinien wypłacić różnicę pomiędzy przyznanym odszkodowaniem, a oczekiwaną odprawą.

Polecane

Najnowsze