Materialna odpowiedzialność pracowników – odpowiedzialność na zasadach ogólnych

Materialna odpowiedzialność pracowników – odpowiedzialność na zasadach ogólnych

Została ona uregulowana w art. 114-1211 Kodeksu pracy. Odnosi się ona do pracowników, którzy ze swej winy wyrządzili pracodawcy szkodę na skutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych. Istnieją cztery przesłanki tej odpowiedzialności: bezprawność, wina, szkoda oraz związek przyczynowy między zawinioną bezprawnością a szkodą. Pod pojęciem bezprawności zachowania rozumieć należy niewykonanie lub nienależyte wykonanie pracowniczego obowiązku, bez względu na jego kwalifikację jako obowiązku podstawowego, czy też innego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 maja 1999r., I PKN 680/99); obowiązek ten wynikać może zarówno z umowy o pracę, jak i z przepisów prawa pracy. Za okoliczności wyłączające bezprawność zachowania uważa się stan wyższej konieczności oraz stan pracownika, który wynika z konkretnej sytuacji psychofizycznej (np. omdlenie). Pod pojęciem winy należy rozumieć określony, naganny stosunek psychiczny sprawcy do podejmowanego działania. Wyróżnia się następujące rodzaje winy – winę umyślną oraz winę nieumyślną, która może przyjąć postać lekkomyślności lub niedbalstwa. Dla stosunku pracy za typowe należy uznać wyrządzenie szkody z winy nieumyślnej, które zostaje wywołane brakiem należytej staranności pracownika przy wykonywaniu jego obowiązków (danego rodzaju pracy, który został określony w umowie o pracę). Pojęcie szkody obejmuje uszczerbek majątkowy, jaki poniósł pracodawca na skutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków przez pracownika. Szkoda może przejawiać się w różny sposób, może polegać na zniszczeniu, utracie lub ubytku w mieniu pracodawcy, ale także na zwiększeniu jego zobowiązań czy niemożności uzyskania korzyści. Nie można natomiast uznać za szkodę tzw. ubytków naturalnych. Zgodnie z treścią art. 115 Kodeksu pracy „pracownik ponosi odpowiedzialność za szkodę w granicach rzeczywistej straty poniesionej przez pracodawcę i tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego wynikła szkoda”, co oznacza, iż odpowiedzialność pracownika została ograniczona przez przyjęcie konstrukcji adekwatnego związku przyczynowego (pracownik odpowiada tylko za „normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego wynikła szkoda”, a nie może zostać pociągnięty do odpowiedzialności za takie następstwa swojego działania lub zaniechania, które w danym układzie warunków i okoliczności, zgodnie z doświadczeniem życiowym i zasadami wiedzy należałoby uznać za nietypowe).

Pracodawca jest obowiązany wykazać okoliczności uzasadniające odpowiedzialność pracownika oraz wysokość powstałej szkody (art. 116 Kodeksu pracy). Pracownik nie ponosi odpowiedzialności za szkodę w takim zakresie, w jakim pracodawca lub inna osoba przyczyniły się do jej powstania albo zwiększenia. Pracownik nie ponosi ryzyka związanego z działalnością pracodawcy, a w szczególności nie odpowiada za szkodę wynikłą w związku z działaniem w granicach dopuszczalnego ryzyka. Odszkodowanie ustala się w wysokości wyrządzonej szkody, jednak nie może ono przewyższać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody. W razie wyrządzenia przez pracownika przy wykonywaniu przez niego obowiązków pracowniczych szkody osobie trzeciej, zobowiązany do naprawienia szkody jest wyłącznie pracodawca. Wobec pracodawcy, który naprawił szkodę wyrządzoną osobie trzeciej, pracownik ponosi odpowiedzialność przewidzianą w przepisach niniejszego rozdziału. Jeżeli naprawienie szkody następuje na podstawie ugody pomiędzy pracodawcą i pracownikiem, wysokość odszkodowania może być obniżona, przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy, a w szczególności stopnia winy pracownika i jego stosunku do obowiązków pracowniczych. Przy uwzględnieniu wyżej wymienionych okoliczności wysokość odszkodowania może być także obniżona przez sąd pracy; dotyczy to również przypadku, gdy naprawienie szkody następuje na podstawie ugody sądowej. W razie niewykonania ugody przez pracownika, podlega ona wykonaniu w trybie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, po nadaniu jej klauzuli wykonalności przez sąd pracy. Jednakże sąd pracy odmówi nadania klauzuli wykonalności ugodzie, jeżeli ustali, że jest ona sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego.

W razie wyrządzenia szkody przez kilku pracowników każdy z nich ponosi odpowiedzialność za część szkody stosownie do przyczynienia się do niej i stopnia winy. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie stopnia winy i przyczynienia się poszczególnych pracowników do powstania szkody, odpowiadają oni w częściach równych (art. 118 Kodeksu pracy).

Polecane

Najnowsze