Odpowiedzialność pracownika za mienie powierzone

Odpowiedzialność pracownika za mienie powierzone

Zasady odpowiedzialności.

Przepisy art. 124-127 kreują odrębny rodzaj odpowiedzialności, związany z powierzeniem pracownikowi mienia z obowiązkiem zwrotu lub wyliczenia się. Do przesłanek tej odpowiedzialności należy zaliczyć: prawidłowe powierzenie mienia, naruszenie obowiązku zwrotu lub wyliczenia się z powierzonego mienia (czyli szkoda po stronie pracodawcy), zawiniona bezprawność oraz związek przyczynowy. Zgodnie z treścią art. 124 Kodeksu pracy, pod pojęciem „mienia powierzonego” należy rozumieć:

1) pieniądze, papiery wartościowe lub kosztowności (art. 124 § 1 pkt 1),

2) narzędzia i instrumenty lub podobne przedmioty, a także środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze (art. 124 § 1 pkt 2),

3) inne mienie powierzone z obowiązkiem zwrotu lub wyliczenia się (art. 124 § 2).

Prawidłowe powierzenie mienia oznacza wydanie go w taki sposób, aby pracownik miał możliwość sprawdzenia jego stanu ilościowego i jakościowego, wejścia w jego posiadanie, sprawowania nad nim pieczy oraz aby realna była możliwość zwrotu lub wyliczenia się z mienia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 mają 1998r., I PKN 129/98). Nie wystarczy, dla przyjęcia odpowiedzialności za mienie powierzone, jedynie samo oświadczenie woli pracownika o przyjęciu mienia bez rzeczywistego jego powierzenia (np. spis z natury).

Szkoda w mieniu pracodawcy powstaje na skutek naruszenia obowiązku zwrotu lub wyliczenia się przez pracownika, któremu zostało powierzone mienie i który odpowiada za szkodę w tym mieniu w pełnej wysokości, co oznacza, że art. 119 Kodeksu pracy stanowiący, iż „odszkodowanie ustala się w wysokości wyrządzonej szkody, jednak nie może ono przewyższać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody” nie znajduje zastosowania w przypadku odpowiedzialności za szkodę w mieniu powierzonym. Sąd Najwyższy w swoim orzecznictwie przyjmuje, iż podstawa takiej odpowiedzialności powinna być interpretowana w sposób ścisły, przez co należy rozumieć, iż szkoda wyrządzona z winy nieumyślnej polegająca np. na uszkodzeniu mienia czy tez obniżeniu jego wartości nie stanowi podstawy tej odpowiedzialności. Od odpowiedzialności pracownik może się uwolnić, jeżeli wykaże, że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych, a w szczególności wskutek niezapewnienia przez pracodawcę warunków umożliwiających zabezpieczenie powierzonego mienia (art. 124 § 3 Kodeksu pracy). Ponadto pracownik nie ponosi odpowiedzialności w zakresie, w jakim pracodawca lub inna osoba przyczyniły się do jej powstania lub zwiększenia (art. 117 § 1 w zw. z art. 127 Kodeksu pracy), a także za szkodę wynikłą w związku z działaniem jakie mieści się w granicach dopuszczalnego ryzyka (art. 117 § 2 w zw. z art. 127 Kodeksu pracy).

W przypadku szkody wyrządzonej w mieniu powierzonym na pracodawcy spoczywa ciężar wykazania faktu prawidłowego powierzenia mienia, powstania szkody oraz jej wysokości, natomiast na pracowniku fakt, iż szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych. Umowna zmiana zakresu obowiązków dowodowych pracodawcy na niekorzyść pracownika jest niedopuszczalna (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 1998r., I PKN 564/97)

Przesłanką tej odpowiedzialności jest także wystąpienie normalnego (adekwatnego) związku przyczynowego pomiędzy obowiązkiem zwrotu mienia lub rozliczenia się a szkodą, który jest wyprowadzany z treści art. 361 § 1 Kodeksu cywilnego w związku z art. 300 Kodeksu pracy.

Wspólna odpowiedzialność za mienie powierzone.

Zgodnie z treścią art. 125 Kodeksu pracy pracownicy mogą przyjąć wspólną odpowiedzialność materialną za mienie powierzone im łącznie z obowiązkiem wyliczenia się. Podstawą łącznego powierzenia mienia jest umowa o współodpowiedzialności materialnej, zawarta na piśmie przez pracowników z pracodawcą. Zgodnie z uchwałą Pełnego Składu Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 18 kwietnia 1988r. (III PZP 62/87) „odpowiedzialność ta jest uwarunkowana zawarciem pisemnej umowy o odpowiedzialności materialnej pod rygorem nieważności czynności prawnej”.

Pracownicy ponoszący wspólną odpowiedzialność materialną odpowiadają w częściach określonych w umowie. Jednakże w razie ustalenia, że szkoda w całości lub w części została spowodowana przez niektórych pracowników, za całość szkody lub za stosowną jej część odpowiadają tylko sprawcy szkody. Artykuł 126 Kodeksu pracy upoważnił Radę Ministrów do wydania rozporządzenia, które określić ma zakres i szczegółowe zasady stosowania przepisów art. 125 Kodeksu pracy oraz tryb łącznego powierzania mienia. Na podstawie tej delegacji zostało, w dniu 10 października 1975r., wydane rozporządzenie w sprawie warunków odpowiedzialności materialnej pracownika za szkodę w powierzonym mieniu. Zgodnie z treścią tego rozporządzenia odpowiedzialność materialna za szkodę w mieniu powierzonym jest ponoszona na zasadach określonych w art. 114-116 i 118 Kodeksu pracy, po uprzednim zawiadomieniu pracowników – w formie pisemnej, o zaistnieniu warunków uzasadniających taką odpowiedzialność oraz po przeprowadzeniu inwentaryzacji. Wynika z tego, iż wspólna odpowiedzialność pracowników za szkodę w mieniu powierzonym została ograniczona do odpowiedzialności w granicach rzeczywistej straty i tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, które stały się przyczyną szkody.

Polecane

Najnowsze