Umowa przedwstępna w stosunku pracy

Umowa przedwstępna w stosunku pracy

Zagadnienia ogólne

Umowa przedwstępna zapewnia stan pewności, że umowa przyrzeczona (definitywna, finalna) dojdzie do skutku. Jest to zatem stworzenie przez strony swoistego stosunku opartego na zaufaniu, co do zobowiązania się w przyszłości w konkretnym stosunku prawnym. Strony podjęły już decyzję o związaniu poprzez określenie istotnych postanowień umowy przyrzeczonej w umowie przedwstępnej.

W doktrynie wskazuje się, że istnieje tzw. obiektywne i subiektywne uzasadnienie dla zawarcia umowy przedwstępnej. W ujęciu obiektywnym chodzi o fakt, że w danym momencie strony nie są zainteresowane tudzież z innych powodów nie mogą zawrzeć umowy definitywnej. Natomiast w aspekcie subiektywnym eksponuje się stan pewności albo przynajmniej wysokie prawdopodobieństwo zawarcia w określonym terminie umowy przyrzeczonej.

Umowa przedwstępna może zatem tworzyć zobowiązanie do zawarcia:

– umów zobowiązujących (czyli zobowiązania strony lub obu stron do określonego działania lub zaniechania na rzecz innej strony),

– umów rozporządzających (czyli przeniesienia, obciążenia, ograniczenia lub zniesienia określonego prawa podmiotowego),

– umów zobowiązująco – rozporządzających (czyli powstania zobowiązania do rozporządzenia).

Umowa przedwstępna ma ponadto zastosowanie w prawie rzeczowym, spadkowym, autorskim, wynalazczym, rodzinnym, spółek handlowych oraz w prawie pracy.

Przepisy Kodeksu cywilnego, regulujące instytucję umowy przedwstępnej, nie wskazują na konkretny charakter umowy przyrzeczonej. Zgodnie z zasadą lege non distinquente (czego prawo nie rozróżnia, nie należy rozróżniać), można przyjąć, że zarówno umowa przyrzeczona, jak i prowadząca do niej umowa przedwstępna, mogą dotyczyć każdej dziedziny prawa cywilnego.

Umowa przedwstępna na gruncie prawa pracy

Kodeks pracy nie przewiduje wprost możliwości zawierania umów przedwstępnych, bowiem takie uprawnienie nie wynika z żadnego z zawartych w nim przepisów.

Niemniej w doktrynie prawa pracy oraz w orzecznictwie Sądu Najwyższego już od lat 80. funkcjonuje przekonanie o możliwości zawarcia umowy przedwstępnej, zawierającej zobowiązanie stron do nawiązania w przyszłości stosunku pracy, na podstawie art. 389 i 390 Kodeksu cywilnego w związku z art. 300 Kodeksu pracy.

Sąd Najwyższy uznał, że spór o nawiązanie stosunku na podstawie umowy przedwstępnej leży w zakresie prawa pracy. Podkreślił przy tym, że umowa przedwstępna może dotyczyć wyłącznie zobowiązania do zawarcia umowy o pracę, nie zaś nawiązania stosunku pracy na innej podstawie (powołania, mianowania, wyboru, itp.). W przypadku, kiedy pracodawca uchyla się od wykonania umowy przedwstępnej bądź też dopuszcza się zwłoki w zawarciu przyrzeczonej umowy, pracownikowi, na podstawie przepisów prawa cywilnego, przysługuje roszczenie o zawarcie umowy definitywnej bądź zapłatę odszkodowania za niewykonanie zobowiązania.

Ponadto niniejsze roszczenia przysługują pracownikowi także w przypadku, gdy wprawdzie doszło do związania stron umową definitywną, niemniej jej warunki, określające rodzaj pracy i wysokość wynagrodzenia, odbiegają znacznie od tych zawartych w umowie przedwstępnej.

Aczkolwiek, w przypadku, gdy od wykonania umowy przedwstępnej uchyla się pracownik, pracodawcy przysługuje jedynie roszczenie o odszkodowanie za poniesione straty z powodu niedojścia do skutku umowy finalnej, co wydaje się bardzo racjonalnych i logicznym rozwiązaniem.

Warto jednak pamiętać, że roszczenia o wykonanie zobowiązania lub o odszkodowanie nie przysługują w przypadku prowadzenia rokowań, które nie skutkowały zawarciem umowy przedwstępnej. W takiej bowiem sytuacji nie doszło de facto do ustalenia istotnych, a zarazem obligatoryjnych postanowień umowy przyrzeczonej – umowy o pracę.

Przyrzeczenie do zawarcia umowy o pracę

Istotne jest odróżnienie od umowy przedwstępnej tzw. przyrzeczenia zawarcia umowy o pracę. Właściwie różnice pomiędzy obiema instytucjami się zacierają, jednak w skutkach można jeszcze dostrzec pewne rozbieżności. Bowiem odmowa nawiązania umowy „z przyrzeczenia” z byłym pracownikiem może uzasadniać odpowiedzialność odszkodowawczą pracodawcy z art. 471Kodeksu cywilnego w związku z art. 300 Kodeksu pracy.

W orzeczeniu Sądu Najwyższego z dnia 18.08.2010 r., II PK 34/10, stwierdzono, że należy również odróżnić świadczenie będące przedmiotem umowy przyrzeczonej od świadczenia będącego przedmiotem zobowiązania z umowy przedwstępnej. W przypadku umowy przyrzeczonej tym przedmiotem będzie stosunek pracy nawiązany przez strony, zaś przedmiotem umowy przedwstępnej- zobowiązanie do nawiązania tego stosunku. W związku z powyższym, niemożliwość świadczenia z umowy przyrzeczonej oznacza zarazem niemożliwość świadczenia z umowy przedwstępnej, gdyż ta obejmuje zobowiązanie do zawarcia ważnego kontraktu finalnego.

Polecane

Najnowsze