Oświadczenie woli
Zgodnie z art. 60 k.c. stanowiącym ustawową definicję oświadczenia woli, za takowe uważa się zachowanie osoby dokonującej czynności prawnej ujawniające wolę w sposób dostateczny, które to zachowanie zmierza do powstania, zmiany lub ustania stosunku prawnego. Od oświadczeń woli współczesna doktryna w wyraźny sposób odróżnia oświadczenia wiedzy oraz przejawy uczuć, które mimo tego, że mają charakter zdarzeń prawnych, nie są uznawane za przejaw decyzji „bezpośrednio” kształtującej stosunek prawny.
Złożenie oświadczenia woli jako przedmiot obowiązku prawnego
Powszechnie w doktrynie przyjmuje się, że złożenie oświadczenia woli może być przedmiotem obowiązku prawnego, który może wynikać z szeregu wcześniej zaistniałych zdarzeń prawnych określanych terminem: źródeł obowiązku złożenia oświadczenia woli. Wydaje się, że najważniejszym z nich jest umowa przedwstępna, czyli umowa, w której jedna ze stron lub obie zobowiązują się do zawarcia oznaczonej umowy (art. 389 § 1 k.c.). Można wskazać, że innymi źródłami obowiązku złożenia oświadczenia woli są na przykład: umowy zobowiązujące do dokonania rozporządzenia (art. 155 k.c. i art. 510 k.c.), przyrzeczenie publiczne (art. 919 k.c.) oraz decyzje administracyjne nakładające obowiązek złożenia oświadczenia woli.
Roszczenie w przedmiocie złożenia oświadczenia woli
Należy przyjąć, że w przypadku, gdy ustawodawca poprzez odpowiedni przepis nakłada na dany podmiot obowiązek złożenia oświadczenia woli, to obowiązek ten, na podstawie art. 64 k.c. oraz tego przepisu, może być realizowany przed sądem. Powództwo jest w takim przypadku rozpatrywane w postępowaniu procesowym, w którym stroną bierną jest podmiot zobowiązany do złożenia oświadczenia woli, a stroną czynną uprawniony z tego oświadczenia. Zauważyć w tym miejscu trzeba za P. Machnikowskim, że uwzględnienie powództwa będzie możliwe tylko w przypadku, gdy roszczenie powoda jest wymagalne (P. Machnikowski [w:] E. Gniewek [red.], Kodek cywilny. Komentarz, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2011). Ważnym elementem żądania zawartego w pozwie jest dokładne określenie treści dochodzonego oświadczenia woli. W przypadku bowiem, gdy w tym zakresie pojawi się rozbieżność ze stanem prawnym (podstawa materialnoprawna będzie wskazywała inną teść niż pozew), to sąd oddali powództwo. Sam wyrok sądu ma charakter konstytutywny gdyż wywołuje takie zmiany w sferze materialnoprawnej, jakie zostałyby wywołane przez oświadczenie zastępowane.
Artykuł 64 k.c. a art. 1047 k.p.c.
Przyglądając się art. 64 k.c. i art. 1047 k.p.c. mogłoby się wydawać, że stanowią one swoje wierne odzwierciedlenie. Choć jest to rzecz jasna prawda w aspekcie językowym, to już w aspekcie prawnym powinny nasuwać się inne wnioski. Powadzić do nich powinien chociaż fakt odmiennego umiejscowienie omawianych przepisów. Przechodząc do konkretów należy wskazać, iż art. 64 k.c. zawiera normę o charakterze ogólnym, który reguluje skutki materialnoprawne orzeczenia sądowego zastępującego oświadczenie woli. Zaś art. 1047 k.p.c. jest przepisem stricte proceduralnym, wywierającym skutki cywilnoprocesowe – w tym między innymi wyłączenie zastosowania art. 1050 k.p.c. w przedmiocie prowadzenia egzekucji.
Bibliografia:
1. Gniewek E. [red.], Kodeks cywilny. Komentarz., Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2011.
2. Radwański Z., Prawo cywilne – część ogólna, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2005.
3. Resich Z. [red.], System prawa procesowego cywilnego. Tom II, Wydawnictwo – Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1987.
4. Szczurek Z. [red.], Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne, Wydawnictwo Currenda, Warszawa 2005.
