Odpowiedzialność odszkodowawcza, czy wiesz o niej wszystko?

Odpowiedzialność odszkodowawcza, czy wiesz o niej wszystko?

Podstawa odpowiedzialności

Polski porządek prawny przewiduje 3 terminy. Ogólnie mówi się o odpowiedzialności cywilnej. Będziemy przez to rozumieć ogół sankcji przewidzianych w prawie cywilnym. W jej ramach wyodrębnia się odpowiedzialność cywilną charakterystyczną dla zobowiązań, która oznacza ogół sankcji przewidzianych przez ustawodawcę w sytuacji, gdy dłużnik zachowa się w sposób, a jaki nie powinien. Terminem o jeszcze węższym zakresie jest odpowiedzialność odszkodowawcza – sankcją jest wtedy obowiązek naprawienia szkody.

Wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje odpowiedzialności: deliktową, kontraktową i gwarancyjno – repartycyjną.

Źródła odpowiedzialności

Źródłem odpowiedzialności może być przepis ustawy. Nie musimy szukać przepisów daleko – wystarczy sięgnąć do kodeksu cywilnego. Przepisy określają zasady odpowiedzialności z tytułu czynów niedozwolonych (a więc chodzi o odpowiedzialność deliktową i będą to art.415 – 449 KC) oraz za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania (odpowiedzialność kontraktowa – np.art.471 KC). Źródłem odpowiedzialności może być także umowa. Klasycznym przykładem będzie tutaj umowa ubezpieczenia.

Podobieństwa

Te trzy rodzaje odpowiedzialności łączą przesłanki, które muszą wystąpić, by móc odwoływać się do przywołanych przepisów. Pierwszą z nich będzie zdarzenie, które rozpoczyna cały proces. Jak łatwo się domyślić – w przypadku odpowiedzialności deliktowej będzie to jakiś czyn niedozwolony. Używa się tu pojęcia „delikt”, aczkolwiek nie ma ono takiego znaczenia, jakie miało np. w prawie rzymskim. Bowiem tam zawsze musiał być to czyn zawiniony własny. Natomiast w kodeksie cywilnym mowa jest także np. o ruchu przedsiębiorstwa. Gdy chodzi o odpowiedzialność kontraktową zdarzeniem będzie niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania. Określenie „odpowiedzialność kontraktowa” może być więc mylące, bowiem od razu nasuwa się na myśl, że jej źródłem może być tylko umowa. Natomiast może ona wynikać także z ustawy, np. w przypadku bezpodstawnego wzbogacenia. W praktyce jednak, najczęściej będzie wynikać jednak z umów. Najwięcej wątpliwości może budzić termin odpowiedzialności gwarancyjno – repartycyjnej. Jednak bardzo wielu z nas w niej uczestniczy, najczęściej bowiem znajdzie ona zastosowanie np. w ubezpieczeniach. Ten rodzaj odpowiedzialności funkcjonuje na zasadzie uczestnictwa potencjalnych sprawców szkód i osób nimi zagrożonych w funduszu, z którego później wypłaca się odpowiednie odszkodowania.

Drugą przesłanką, która musi wystąpić przy wszystkich rodzajach odpowiedzialności jest szkoda, czyli uszczerbek poniesiony przez poszkodowanego. Musi istnieć także związek przyczynowy pomiędzy przesłanką pierwszą (zdarzeniem) i drugą (czyli szkodą).

Różnice

Te trzy rodzaje odpowiedzialności rozróżniać będą 2 charakterystyczne cechy. Pierwszą z nich jest fakt, czy poszkodowanego i odpowiedzialnego za szkodę łączył wcześniej jakiś stosunek prawny. I tak w odpowiedzialności deliktowej taki stosunek prawny wcześniej występować nie musi. Jest on natomiast warunkiem koniecznym przy odpowiedzialności kontraktowej. Przy odpowiedzialności gwarancyjno – repartycyjnej strony łączy zobowiązanie i najczęściej będzie wynikać ono z ubezpieczenia.

Drugą cechą odróżniającą dane rodzaje odpowiedzialności jest charakter, jaki spełnia świadczenie odszkodowawcze. Przy odpowiedzialności deliktowej będzie ono miało charakter pierwotny, w odpowiedzialności kontraktowej przybierze postać świadczenia uzupełniającego lub zastępującego świadczenie główne. Natomiast w przypadku odpowiedzialności gwarancyjno – repartycyjnej będzie miało charakter pierwotny.

Dlaczego jest to tak ważne?

Na pozór wydaje się, że przedstawione konstrukcje są tylko wynikiem teoretyków. Jednak mają ogromne znaczenie w praktyce, gdyż często to od poszkodowanego zależy, na jaki rodzaj odpowiedzialności się powoła i jakie będzie chciał zastosować przepisy. Nierzadko bowiem dochodzi do zbiegu podstaw odpowiedzialności.

Polecane

Najnowsze