Franchising jako system sprzedaży
Przedsiębiorcy mający ugruntowaną pozycję handlową nierzadko, mimo już osiągniętego przez siebie sukcesu gospodarczego, dążą do zdobywania kolejnych rynków sprzedaży. Blokuje ich przy tym ciągły wzrost wydatków inwestycyjnych związanych z tworzeniem nowych filii. Rozwiązaniem na ten problem jest stworzenie franchisingowego systemu (sieci) sprzedaży towarów lub usług, który pozwala ograniczyć koszty rozwoju praktycznie do minimum, przy jednoczesnym zwiększenie zysków. System ten oparty jest na indywidualnie zawieranych przez franchisingodawcą, czyli organizatora systemu) umowach z kolejnymi franchisingobiorcami, czyli przedsiębiorcami przystępującymi do sieci.
Treść umowy franchisingu
Powszechnie przyjmuje się, że przez umowę franchisingu rozumie się umowę w której franchisingodawca udziela franchisingobiorcy zezwolenia na korzystanie z jego symboli, firmy, znaków towarowych, patentów, know-how, techniki prowadzenia działalności oraz projektów zaplanowania pomieszczeń w zamian za jego zobowiązanie do prowadzenia własnej działalności z wykorzystaniem powyżej wymienionych elementów oraz zobowiązanie do zapłaty wynagrodzenia. Umowa z reguły zawiera także upoważnienie organizatora systemu do kontroli prawidłowości wykorzystania udostępnionych technologii, które rzecz jasna jest skorelowane z obowiązkiem dbania przez franchisingodawcę o prawidłową organizację sprzedaży odbywającej się w ramach sieci.
Dodatkowe klauzule umowne
Praktyka ostatnich lat wskazuje, że powyżej określona treść stosunku, tworząca swoiste essentialia negotii (elementy przedmiotowo istotne) jest uzupełniana o dodatkowe postanowienia, które przez naukę prawa są kwalifikowane w trzy kategorie: klauzul zakupu, klauzul konkurencji oraz klauzul lojalności i zachowania tajemnicy. Klauzule zakupu zobowiązują franchisingobiorcę do zakupu określonych towarów od franchisingodawcy, który poprzez to zastrzeżenie umowne dąży najczęściej do utrzymania odpowiedniej jakości sprzedawanych pod jego firmą produktów lub usług. Klauzule konkurencji z kolei nakładają na franchisingobiorcę zakaz prowadzenia działalności dodatkowej w branży, która dotyczy opisywanej umowy. Dosyć częstą praktyką jest rozszerzanie czasowego zakresu obowiązywania klauzuli konkurencji na okres już bo rozwiązaniu umowy franchisingu. Istota ostatniej z klauzul wynika wprost z jej nazwy i związana jest z dosyć ogólną zasadą prowadzenia stosunków handlowych zgodnie z dobrą wiarą (zakres tej klauzuli jest także rozszerzany czasowo na okres po zakończeniu umowy).
Umowa franchisingu a samodzielność franchisingobiorcy
Treść stosunku franchisingu mogłaby wskazywać, że franchisingobiorca poprzez zawarcie tego typu umowy jest w pełni ograniczany wolą franchisingodawcy. Jest to bardzo złudne wrażenie, gdyż o ile sama umowa franchisingu może nie zawierać uprawnień franchisingobiorcy gwarantujących mu samodzielność prawną i finansową, o tyle gwarantują to bezwzględnie obowiązujące przepisy kodeksowe. Zgodnie z ich brzmieniem (jak już częściowo zostało zaznaczone na wstępie) treść umowy franchisingu podlega kontroli przez pryzmat jej zgodności z zasadami współżycia społecznego, co nawet w stosunkach między podmiotami profesjonalnymi wymaga w miarę równoważnego obciążenia kontraktowanego umawiających się podmiotów.
Umowa franchisingu jako szczególny typ umowy licencyjnej
W miarę rozprzestrzeniania się systemów franchisingowych w Polsce zaczęły się w nauce prawa pojawiać coraz większe chęci, do „zaszufladkowania” umowy franchisingu jako jednej z nazwanych umów ustawowych. Chyba najbardziej znany nurt do tego dążący stara się utożsamiać umowę franchisingu, jako szczególnego typu umowę licencyjną. Należy przyznać, iż mimo tego, że takie podejście, zawierające poza wieloma zaletami, szereg wad, powinno zasłużyć na choć częściowe uwzględnienie, gdyż pozwala w jakiś sposób unormować umowę franchisingu, zobowiązując odpowiednie zastosowanie do niej nie tylko przepisów ogólnych dotyczących wszystkich umów i umów wzajemnych, lecz także przepisów regulujących umowę licencyjną.
Bibliografia:
- Gniewek E. [red.], Podstawy prawa cywilnego, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2005.
- Katner W.J. [red.], Prawo cywilne i handlowe w zarysie, Wolters Kluwer, Warszawa 2009.
