Solidarność bierna jako instytucja wzmacniająca pozycję wierzyciela

Solidarność bierna jako instytucja wzmacniająca pozycję wierzyciela

Istota odpowiedzialności solidarnej dłużników

Solidarność dłużników (solidarność bierna) jest jedną z dwóch postaci zobowiązań solidarnych, obok solidarności wierzycieli (solidarność czynna). Ogólną definicję solidarności biernej zawiera art.366 § 1 Kodeksu cywilnego wg którego „Kilku dłużników może być zobowiązanych w ten sposób, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych (solidarność dłużników).” Z powyższej definicji wynika, iż to wierzyciel decyduje o tym kto ma zobowiązanie spełnić i w jakiej części. Głównym celem istnienia tej instytucji na gruncie Kodeksu cywilnego jest wzmocnienie pozycji wierzyciela poprzez zwiększenie możliwości realizacji jego wierzytelności, zwiększenie pewności co do późniejszego egzekwowania długu (zwiększona ilość podmiotów co do których można skierować egzekucję). Każdy z dłużników odpowiada za całe zobowiązanie tak więc nieskuteczne będzie powoływanie się dłużnika solidarnego na wykonanie połowy zobowiązania – jako przykład należy tutaj przytoczyć sytuację w której wierzyciel domaga się od dwóch dłużników solidarnych zapłaty kwoty 1000 zł. Zapłata przez jednego z nich kwoty 500zł nie powoduje wykonania zobowiązania po jego stronie a wręcz przeciwnie wierzyciel zgodnie z istotą solidarności biernej może domagać się wykonania zobowiązania tylko od tego dłużnika, choć oczywiście wierzyciel ma prawo zwolnić tego dłużnika od odpowiedzialności i pozostałej kwoty 500zł domagać się od drugiego dłużnika solidarnego. Solidarność bierna stwarza jednak niebezpieczeństwo wykonania zobowiązania, w całości lub w części większej aniżeli wynika to ze stosunku wewnętrznego między dłużnikami, przez jednego dłużnika solidarnego, taka sytuacja jest niezwykle często spotykana w praktyce (zwłaszcza na gruncie postępowania egzekucyjnego), nie jest jednak prawu obojętna (roszczenie regresowe). Reasumując solidarność dłużników ma na celu głównie wzmocnienie pozycji wierzyciela, tak więc to wierzycielowi przysługuje prawo zdecydowania od kogo, w jakim rozmiarze i w jaki sposób chce dochodzić zaspokojenia. Należy jednak pamiętać, iż spełnienie świadczenia w całości przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych.

Źródła powstania solidarności biernej

Solidarność bierna ze względu na swój rygorystyczny charakter musi wynikać ze szczególnej podstawy prawnej, solidarności biernej nie można domniemywać. Tą szczególną podstawę prawną stanowią:

1) postanowienia czynności prawnej (m.in. umowa stron) – strony mogę przewidzieć w umowie solidarność bierną jeśli po stronie dłużnika występuje więcej niż jeden podmiot oraz gdy brak jest przepisu ustawy wyłączającego możliwość zastrzeżenia solidarności. Do zastrzeżenia solidarności biernej nie jest wymagana żadna szczególna forma;

2) przepisy ustawy – należy rozumieć jako przepisy ustaw oraz aktów prawnych wydawanych na podstawie ustaw, bez względu na charakter danego aktu (cywilnoprawny, administracyjny itd.);

Pozycja prawna dłużników wobec wierzyciela

Na pozycję prawną dłużników solidarnych składa się wiele elementów. Należy tutaj w szczególności wspomnieć o ogólnej zasadzie określonej w art.371 Kodeksu cywilnego w myśl której działania i zaniechania jednego z dłużników solidarnych nie mogą szkodzić współdłużnikom, tak więc zachowania pogarszające pozycję jednego z dłużników nie wpływają na sytuację pozostałych dłużników solidarnych (np. zwłoka dłużnika, zrzeczenie się zarzutu przedawnienia), jednak należy pamiętać, iż zwolnienie z długu lub zrzeczenie się solidarności przez wierzyciela względem jednego z dłużników solidarnych nie ma skutku względem współdłużników (art.373 Kodeksu cywilnego). Dłużnikowi solidarnemu przysługują zarzuty wobec wierzyciela, którymi mogą być zarówno zarzuty osobiste, czyli te przysługujące konkretnemu dłużnikowi wobec wierzyciela np. wady oświadczenia woli oraz zarzuty wspólne wszystkim dłużnikom solidarnym. Owe zarzuty wspólne są to takie zarzuty które ze względu na sposób powstania lub treść zobowiązania są wspólne wszystkim dłużnikom.

Roszczenie regresowe

Jak już wyżej wspomniano solidarność dłużników stwarza istotne niebezpieczeństwo spełnienia świadczenia przez jednego lub kilku dłużników w częściach większych niż wynika to ze stosunku wewnętrznego łączącego dłużników solidarnych, każdy z tych dłużników legitymowany jest do żądania zwrotu odpowiedniej części od tych dłużników którzy przyczynili się do spełnienia świadczenia w częściach mniejszych bądź w ogóle nie przyczynili się do spełnienia świadczenia. Powyższe żądanie nazywa się roszczeniem regresowym (zwrotnym). Dla rozstrzygnięcia zasadności i wysokości takiego roszczenia istotne znaczenia ma treść stosunku wewnętrznego łączącego dłużników, zaś brak możliwości ustalenia na podstawie powyższego kryterium wysokości przedmiotowego zwrotu stwarza uprawnienie dłużnika który spełnił świadczenie do żądania zwrotu od pozostałych dłużników w częściach równych (art.376 § 1 Kodeksu cywilnego in fine). Kodeks cywilny reguluje również sytuację w której jeden z dłużników solidarnych jest niewypłacalny. W takim wypadku część która przypada na tego dłużnika rozkłada się między współdłużników (art.376 § 2 Kodeksu cywilnego).

Polecane

Najnowsze