Umowy odnoszące się do osób trzecich

Umowy odnoszące się do osób trzecich

Pierwszy z przytoczonych przepisów stanowi o umowie o świadczenie przez osobę trzecią. Chodzi to o taki rodzaj umowy, która zawarta jest między 2 podmiotami i w której „zastrzeżono, że osoba trzecia zaciągnie określone zobowiązanie albo spełni określone świadczenie …”. W prawie cywilnym obowiązuje zasada, że umowy wiążą tylko tych, którzy je zawarli dlatego i w tym przypadku mamy do czynienia z umową obligującą jedynie przyrzekającego (że osoba trzecia dokona świadczenia) względem wierzyciela. Nie powstaje tu trójstronny stosunek zobowiązaniowy, w którym to osoba trzecia była by względem kogoś odpowiedzialna. Może ona dane świadczenie spełnić ale nie istnieją ani środki prawne i ani podstawy do wyegzekwowania tego świadczenia. W razie odmowy osoby trzeciej zachowania się w sposób zastrzeżony w umowie między wierzycielem a przyrzekającym ( dłużnikiem) to ten ostatni „ odpowiedzialny jest za szkodę, którą druga strona ponosi przez to, że osoba trzecia odmawia zaciągnięcia zobowiązania albo nie spełnia świadczenia”. Zasadniczo chodzi o dwie możliwości : odpowiedzialność w ramach ujemnego interesu umownego ( jeżeli wierzyciel myślał, że osoba trzecia zaciągnie dane zobowiązanie) albo naprawienie szkody ( jeżeli zastrzeżono spełnienie świadczenia przez osobę trzecią). Warto jednak zaznaczyć tutaj, że dłużnik może zwolnić się od obowiązku naprawienia szkody jeżeli spełni świadczenie wcześniej przyrzeczone.

Kolejny z przepisów stanowi o umowie o zwolnienie dłużnika przez osobę trzecią od obowiązku świadczenia. Jest to rodzaj umowy gwarancyjnej zawartej między dłużnikiem z jakiegoś innego stosunku zobowiązaniowego a gwarantem, którym będzie tutaj osoba trzecia, która zgodnie z art. 392 kodeksu cywilnego „zobowiązała się przez umowę z dłużnikiem zwolnić go od obowiązku świadczenia”. Nie tworzy się zatem stosunku trójstronnego ( w którym uczestniczył by również wierzyciel) a nowy dwustronny między dłużnikiem a gwarantem. Pozycja prawna wierzyciela nie ulegnie zatem zmianie ponieważ nadal przysługuje mu roszczenie względem dłużnika. Dłużnik natomiast może liczyć na to, że na mocy zawartej między nim a osobą trzecią umowy, wierzyciel nie będzie jednak od niego tego świadczenia egzekwował. Z punktu widzenia prawa sposób tego dokonania przez osobę trzecią jest obojętny ( może ona sama zaspokoić wierzyciela lub użyć siły perswazji i przekonać go do nie żądania spełnienia świadczenia). Jeżeli chodzi o odpowiedzialność gwaranta względem dłużnika, o której będzie mowa w sytuacji gdy wierzyciel będzie od dłużnika żądał wykonania zobowiązania, to gwarant jest zobowiązany do naprawienia szkody poniesionej przez dłużnika.

Przepis artykułu 393 kodeksu cywilnego stanowi natomiast o umowie na rzecz osoby trzeciej. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 maja 2003 r. sygn. IVCKN 101/01 stwierdził iż umowa taka stanowi „zastrzeżenie dodane do innego stosunku zobowiązaniowego (…) , którego rola polega na przeadresowaniu świadczenia należnego wierzycielowi na osobę trzecią”. Nie będzie to zatem samodzielnie występująca w obrocie umowa ale swoistego rodzaju dodatek zmieniający w pewien sposób istniejącą już wcześniej albo umowę albo stosunek obligacyjny. Umowa ta polega na zobowiązaniu się dłużnika ( przyrzekającego) względem wierzyciela, że dłużnik spełni świadczenie na rzecz pewnej osoby trzeciej. Nie musi być ona określona w umowie wprost, można podać jedynie kryteria jej indywidualizacji w przyszłości. O zawarciu tego typu umowy osoba trzecia nie musi być powiadomiona i nie musi wyrazić na nią zgody. Zgodnie z art. 393§ 2 „ zastrzeżenie co do obowiązku świadczenia na rzecz osoby trzeciej nie może być odwołane ani zmienione, jeżeli osoba trzecia oświadczyła którejkolwiek ze stron, że chce z zastrzeżenia skorzystać”. Przepis ten stanowi zatem , że nie można osoby trzeciej zmusić do przyjęcia danego świadczenia od dłużnika ( przyrzekającego). Jest uprawniona ona wtedy do żądania spełnienia świadczenia przez wierzyciela. Do czasu oświadczenia osoby trzeciej o chęci skorzystania z zastrzeżenia, może być ono odwołane lub zmienione przez dłużnika i wierzyciela. Kolejną istotną kwestią jest wymagalność świadczenia. W art. 393 §1 mowa jest o tym, że „ w braku odmiennego postanowienia umowy, może żądać ( os. trzecia) bezpośrednio od dłużnika spełnienia zastrzeżonego świadczenia” . Sugeruje to, że zasadą jest możliwość żądania przez osobę trzecią spełnienia świadczenia bezpośrednio od dłużnika ale w umowie można postanowić , że np. osoba trzecia świadczenie będzie mogła jedynie przyjąć a nie żądać jego spełnienia. § 3 przytaczanego artykułu stanowi, iż „ dłużnik może podnieść zarzuty z umowy także przeciwko osobie trzeciej”. Jest to bardzo korzystne uregulowanie dla dłużnika ponieważ jak postanowił Sąd Najwyższy w wyroku z 5 lipca 2000 r. sygn. I CKN 711/00, nawet po spełnieniu świadczenia na rzecz wierzyciela dłużnik nadal pozostaje zobowiązany względem osoby trzeciej, która ma prawo żądać od niego spełnienia świadczenia. Aby nie pogarszać sytuacji prawnej dłużnika przewidziano możliwość podniesienia przez niego zarzutów przysługujących mu przeciwko osobie trzeciej. Może on podnieść np. zarzut potrącenia lub zarzuty wynikające ze stosunku łączącego go z wierzycielem ( tzw. stosunku pokrycia). Sens gospodarczy tej umowy jawi się w przyspieszeniu obrotu prawnego – spełniając tylko jedno świadczenie zaspokaja się dwóch wierzycieli.

Polecane

Najnowsze