Prawa i obowiązki świadka w postępowaniu administracyjnym

Prawa i obowiązki świadka w postępowaniu administracyjnym

W postępowaniu administracyjnym świadkiem może być jedynie osoba fizyczna, nie będąca stroną w toczącej się sprawie administracyjnej (przesłuchanie stron stanowi inny środek dowodowy). Kolejnym, podstawowym kryterium uznania osoby za świadka jest wymagana odpowiednia wiedza – tzn. wiadomości posiadane przez osobę, umożliwiające ustalenie stanu faktycznego danej sprawy. W myśl art. 83 § 1 k.p.a. po spełnieniu wyżej wspomnianych przesłanek, osoba ma prawny obowiązek występowania w charakterze świadka. Świadek powinien stawić się w określonym miejscu i czasie w celu złożenia zeznań. Wszelkie niezbędne informacje dotyczące stawiennictwa zawarte są w wezwaniu wysłanym przez właściwy organ.

Ograniczenia występowania w charakterze świadka

Kodeks postępowania administracyjnego, przewiduje również ograniczenia w występowaniu w charakterze świadka. Doktryna dzieli te przyczyny na faktyczne i prawne. Do przesłanki uniemożliwiającej powołanie świadka z przyczyn faktycznych zalicza się stwierdzenie przez organ orzekający w sprawie, że osoba jest „niezdolna do spostrzegania i komunikowania swoich spostrzeżeń” (art. 82 pkt 1 k.p.a.). Innymi słowy, dotyczy to faktycznej niezdolności. To znaczy świadkiem między innymi nie może być zarówno osoba chora psychicznie (za wyjątkiem przerw w chorobie, umożliwiającym „spostrzeganie i komunikowanie swoich spostrzeżeń”) czy osoba będąca pod wpływem środków odurzających (do czasu ustania stanu odurzenia). Przepis powyższy znajduje zastosowanie zarówno wobec osób małoletnich jak i pełnoletnich.

Ograniczenia w występowaniu w charakterze świadka z przyczyn prawnych są wyliczone w art. 82 pkt 2 – 3 k.p.a. Dotyczą osób zobowiązanych do zachowania tajemnicy państwowej i służbowej, gdy nie zostały zwolnione z obowiązku zachowania tej tajemnicy oraz osób duchownych co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi. Jasno należy zaznaczyć, że ograniczenia dotyczą jedynie materii objętej tajemnicą państwową (służbową) i tajemnicą spowiedzi.

Nadrzędnym obowiązkiem świadka jest składanie zeznań pozostających w zgodzie ze stanem rzeczywistym. Gdy świadek składa fałszywe zeznania, zastosowanie mają już przepisy kodeksu karnego, mianowicie art. 233 § 1 – „kto składając zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub w innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3”. Warto podkreślić, że to organ przyjmujący zeznania świadka jest zobowiązany poinformować go o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań.

Prawa przysługujące świadkom

Zgodnie z wcześniej już podkreślanym przeze mnie art. 83 § 1, każda osoba, która zostanie powołana na świadka nie ma prawa odmówić zeznań. Jednak w ścisłym związku z tą normą, został wprowadzony przez ustawodawcę wyjątek. W sytuacji gdy stroną postępowania jest: małżonek świadka, wstępny lub zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli – wówczas przysługuje świadkowi prawo odmowy zeznań. Prawo odmowy zeznań trwa również po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli. Podstawą skorzystania z tego uprawnienia jest wykazanie przez świadka istnienia określonego stosunku osobistego.

Ponadto świadkowi przysługuje prawo odmowy odpowiedzi na pytanie. Jeśli zeznania składana przez świadka mogłyby narazić osoby bliskie (małżonka, wstępnego, zstępnego, rodzeństwo, powinowatych czy osoby pozostające w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli) na „odpowiedzialność karną, hańbę, lub bezpośrednią szkodę majątkową albo spowodować naruszenie obowiązku zachowania prawnie chronionej tajemnicy zawodowej”.

Wyżej wymienione uprawnienia przysługujące świadkom wynikają zarówno z zasady prawdy materialnej i zasady ochrony prywatności. Gdyż zeznania składane przez świadka odnośnie osób bliskich mogą nasuwać wątpliwości co do ich wiarygodności – z tego względu wprowadzona została instytucja odmowy zeznań i odmowy odpowiedzi na pytanie.

Reasumując, każda osoba wezwana przez organ do złożenia zeznań w charakterze świadka ma prawny obowiązek dokonania tej czynności. Wyjątek stanowią ograniczania unormowane w art. 82 k.p.a. oraz w pewnych, wyraźnie określonych sytuacjach, świadkowi przysługuje prawo do odmowy zeznań i prawo odmowy odpowiedzi na pytanie.

Polecane

Najnowsze